Truyện Và Kí Chương 5
SỞ THÍCH ĐẶC BIỆT
Từ khi đến Pari, Khải Định, Hoàng đế nước "An Nam" đó thành mục tiờu bao võy theo như thường lệ của một số bà buụn son bỏn phấn. Họ đó dõng lờn Ngài Ngự nhiều bức thư nồng nàn tỡnh tứ và nhiều tấm ảnh khờu gợi. Nhưng Khải Định vốn là bậc hiền triết! Ngài Ngự bốn truyền đem tất cả thư và ảnh ấy vứt vào sọt rỏc, và ai hỏi, Ngài cũng đều từ chối khụng trả lời
gỡ hết.
ễng Anbe Xarụ đó trả lời một mỹ nhõn hỏi về việc đú như sau:
- Ấy, Hoàng thượng Ngài cú những sở thớch rất đặc biệt.
Bà này rất đỗi ngạc nhiờn và muốn hỏi cặn kẽ thờm, nhưng ụng Bộ trưởng Bộ Thuộc địa đó đỏnh trống lảng:
- Hoàng thượng Ngài chỉ thớch đọc sỏch thụi.
Bà ta lại hỏi:
- Thế hiện giờ Hoàng thượng đang đọc gỡ?
ễng Anbe Xarụ trả lời:
- Hoàng thượng đang đọc Platụng(1).
(Bỏo Nghe lỏm)(1)
Bảo rằng Hoàng đế Khải Định là bậc hiền triết, điều đú ta khụng nghi ngờ gỡ cả. Nhưng hiền triết thỡ cũng khụng phải là khụng cần lễ độ, và chỳng tụi mạn phộp kớnh tõu Hoàng thượng rằng cử chỉ của Hoàng thượng dự uy nghi đến đõu chăng nữa, nhưng vẫn hoàn toàn thiếu lịch sự. Riờng chỉ nghĩ rằng những bà lịch sự kia, vỡ ham chuộng những chuyện vua chỳa mà bị khinh miệt một cỏch phũ phàng như thế, ắt khụng khỏi sẽ trỳt tất cả mối căm thự ghờ gớm của cỏc bà vào những thần dõn của Hoàng thượng, là người ta cũng đó run lờn rồi. Quan lớn Bộ trưởng vốn là một nhà cú tài ăn núi. ễng lại rất am hiểu chữ nghĩa của nước ụng. Thế mà cõu ụng trả lời mỹ nhõn lại rất mập mờ. ễng dựng chữ "sở thớch đặc biệt", thật ra là muốn núi gỡ nhỉ? Cú phải ngẫu nhiờn mà, mặc dầu vừa mới chõn ướt chõn rỏo tới cỏi thành phố ỏnh sỏng này, Đức Hoàng thượng rất ư thụng thỏi và đầy tõm hồn nghệ sĩ đó làm quen ngay được với một nghệ sĩ nổi tiếng và một thi sĩ lừng danh rồi chăng? Đặt cõu hỏi như thế, chớnh là đó trả lời rồi đú. Sau khi mỹ nhõn muốn hỏi cặn kẽ thờm và sau khi quan lớn Bộ trưởng đỏnh trống lảng, thỡ cỏi cõu núi mập mờ rất hựng biện kia vẫn cũn tiếp tục thờm rằng: tuy trong chữ Thộộtốte là cú chữ Thộ(1) (như Vichto Huygụ từng núi), chỳng ta vẫn khụng tin rằng Hoàng thượng lại hạ cố đến những tỏc phẩm của người thầy học của Arixtốt, vỡ Hoàng thượng vẫn luụn luụn phải cú người thụng ngụn mới hiểu được tiếng Phỏp (và cả tiếng Hy Lạp nữa) kia mà. Cho nờn khi ụng Bộ trưởng núi rằng Hoàng thượng hiện đang đọc Platụng là ụng chưa núi hết cỏi chữ mà ụng định núi; chắc là ụng định núi
1. Platụng (khoảng 427-347 trước Cụng nguyờn): nhà triết học duy tõm thời cổ đại Hy Lạp, nhà tư tưởng của chế độ chiếm hữu nụ lệ. Xuất thõn quý tộc. Tư tưởng duy tõm khỏch quan: thế giới của ý niệm cú trước, sinh ra thế giới của những vật cú thể cảm giỏc; vật chỉ là búng của ý niệm, cảm giỏc khụng thể là nguồn gốc của trớ thức chõn thật; nguồn gốc của tri thức chõn thực là hồi tưởng của linh hồn bất diệt của người đối với thế giới ý niệm; linh hồn bất diệt đó quan sỏt thế giới ý niệm trước khi trỳ ngụ ở thõn thể người (sẽ chết).
1. Thộộtốte: tờn một bài đối thoại của Platụng bàn về tri thức và cơ sở của tri thức. Tỏc phẩm này được Platụng viết vào khoảng năm 369 trước Cụng nguyờn. Tỏc giả viết cõu này để núi ý rằng chữ "platụng" đang cũn dở vần.