CÁC VÙNG CHÍNH
Phần đất liền của Ấn Độ được chia làm ba vùng chính về địa lý: vùng đồng bằng Indo-Gangetic, vùng núi Himalaya, và vùng bán đảo. Vùng đồng bằng Indo-Gangetic và các khu vực của dãy Himalaya thuộc địa phận Ấn Độ được gọi chung là Bắc Ấn Độ. Nam Ấn Độ bao gồm khu vực bán đảo, được gọi đơn giản là Bán đảo Trên cơ sở địa văn học, Ấn Độ được chia thành mười vùng: vùng đồng bằng Indo-Gangetic, vùng núi phía Bắc của dãy Himalaya, vùng cao nguyên Trung tâm, vùng cao nguyên Deccan, vùng bờ biển Đông (bờ biển Coromandel ở phía Nam), vùng bờ biển Tây (các bờ biển Konkan, Kankara và Malabar), vùng sa mạc Lớn Ấn Độ và vùng Ranh ở Kutch, vùng thung lũng Brahmaputra ở Assam, vùng đồi phía Đông Bắc vây quanh thung lũng Assam, và vùng đảo của biển Ả Rập và vịnh Bengal.
VÙNG ĐỒNG BẰNG LNDO-GANGETIC
Về mặt xã hội và kinh tế, vùng đồng bằng Indo-Fangetic là vùng quan trọng nhất của Ấn Độ. Đây là vùng đồng bằng đất bồi có hình trăng lưỡi niềm trải dài từ hệ thống sông Indus ở Pakistan đến đồng bằng Punjab (ở cả Pakistan và Ấn Độ) và đồng bằng Haryana, đến châu thổ Gang ở Bangladesh. Về mặt địa hình, vùng đồng bằng này khá đồng nhất, chỉ có những bậc cao ở các đồng bằng cửa sông do nước lũ tạo thành và những đặc điểm khác của sự xói mòn do sông tạo thành.
Hai vành đai địa hình hẹp, gọi chung là khu vực Terai, tạo thành ranh giới phía Bắc của vùng đồng bằng Indo-Fangetic. Nơi chân núi Himalaya gặp đồng bằng, những ngọn đồi nhỏ đã được hình thành từ cát thô và đá sỏi do các dòng suối trên núi cuốn xuống. Nước ngầm ở khu vực này chảy trên bề mặt nơi bắt đầu vùng đồng bằng và biến những mảnh đất lớn dọc theo các bờ sông thành những đầm lầy. Ranh giới phía Nam của vùng đồng bằng bắt đầu từ bìa của sa mạc Lớn Ấn Độ tại bang Rajasthan và kéo dài về phía Đông dọc theo các chân đồi của vùng cao nguyên Trung tâm, đến vịnh Bengal. Những ngọn đồi này, với độ cao từ 300 mét đến 1.200 mét, nằm phần lớn theo trục Đông- Tây.
Vùng cao nguyên Trung Tâm được chia thành khu vực phía Bắc và khu vực phía Nam. Khu vực phía Bắc nằm ở dãy núi Aravalli thuộc vùng phía Đông Rajasthan. Ở phía Bắc của bang Madhya Pradesh, cao nguyên Malwa bao gồm phần phía Nam của cao nguyên Trung Tâm và nhập với dãy Vindhya về phía Nam. Những dòng sông chính chảy qua phía Nam của vùng đồng bằng này - sông Narmada, sông Tapti, và sông Mahanadi – đã phân cách giữa Bắc Ấn Độ và Nam Ấn Độ.
Một số nhà địa lý chia nhỏ vùng đồng bằng Indo-Fangetic thành 3 khu vực: khu vực thung lũng Indus (phần lớn thuộc địa phận Pakistan). khu vực Punjab (nằm giữa Ấn Độ và Pakistan) và đồng bằng Haryana, và khu vực trung và hạ Ganga. Sự phân biệt các khu vực này chủ yếu là dựa trên lượng nước. Theo một cách nhìn khác, vùng đồng bằng Indo-Fangetic được chia thành 2 khu vực lòng chảo thoát nước bởi đỉnh Delhi: khu vực phía Tây bao gồm đồng bằng Punjab và đồng bằng Haryana, và khu vực phía Đông bao gồm hệ thống thoát nước Ganga-Brahmaputra. Lằn ngăn cách này chỉ cao 300 mét so với mặt biển, góp phần thêm cho quan điểm rằng vùng đồng bằng Indo-Fangetic là liên tục giữa hai lòng chảo thoát nước. Khu đồng bằng Punjab nằm giữa 5 con sông: sông Jhelum, sông Chenab, sông Ravi, sông Beas, và sông Sutlej. (Cái tên Punjab xuất phát từ tiếng Sanskrit pancha ab, có nghĩa là năm vùng nước hay năm con sông).
Cả hai đồng bằng Punjab và đồng bằng Haryana được tưới bởi nước của sông Ravi, sông Beas, và sông Sutlej. Những công trình tưới nước ở những con sông này đã làm giảm dòng chảy ở vùng hạ lưu thuộc bang Punjab ở Ấn Độ và thung lũng Indus ở Pakistan. Khu vực trung lưu Ganga trải dài từ sông Yamuna ở phía Tây đến bang Tây Bengal ở phía Đông. Khu vực hạ lưu Ganga và thung lũng Assam thì phì nhiêu và tươi tốt hơn khu vực trung lưu Ganga. Khu vực hạ lưu Ganga tập trung ở Tây Bengal, từ đó nó chảy sang Bangladesh, và sau khi nhập với sông Jamuna đã hình thành vùng châu thổ Ganga. Sông Brahmaputra bắt nguồn từ Tây Tạng, chảy qua Arunachal Pradesh và Assam và sau đó chảy qua Bangladesh. Lượng mưa trung bình hàng năm tăng từ phía Tây sang phía Đông, từ khoảng 600 mm ở đồng bằng Punjab lên đến 1.500 mm quanh vùng hạ lưu Ganga và Brahmaputra.
VÙNG HIMALAYA
Dãy Himalaya, dãy núi cao nhất thế giới, chạy dọc theo biên giới phía Bắc của Pakistan, Ấn Độ, Nepal, Bhutan và Miến Điện. Về mặt địa lý, dãy núi này được hình thành do sự va chạm giữa tiểu lục địa Ấn Độ với châu Á. Quá trình kiến tạo địa tầng này vẫn tiếp diễn, và sự trôi giạt dần dần của tiểu lục địa Ấn Độ vẫn gây ra động đất. Những rặng núi nhỏ hơn nhô ra phía Nam từ thân chính của rặng Himalaya ở cả phía Đông lẫn phía Tây.
Hệ thống núi Himalaya, dài khoảng 2.400 km và bề ngang từ 240 km đến 330 km, được tạo thành bởi ba rặng núi song song dãy Himalaya Lớn, dãy Himalaya Nhỏ, và dãy Himalaya Ngoài - đôi khi vẫn được gọi chung và dãy Himalaya Lớn. Dãy Himalaya Lớn, hay là dãy ở phía Bắc, có độ cao trung bình 6.000 mét và có 3 ngọn núi cao nhất thế giới: núi Everesl (cao 8.796 mét) ở biên giới Trung Quốc- Nepal, núi K2 (cao 8.611 mét, còn được gọi là núi Godwin-Austen) ở một khu vực mà Ấn Độ, Pakistan và Trung Quốc đều nhận là đất của mình, và núi Kanchenjunga (cao 8.598 mét) ở biên giới Ấn Độ- Nepal. Nhiều ngọn núi chính nằm lọt hẳn vào lãnh thổ Ấn Độ, như núi Nanda Devi (cao 7.817 mét) ở bang Uttar Pradesh. Tuyết phủ trung bình ở độ cao 4.500 mét đến 6.000 mét tại sườn phía Nam của rặng Himalaya Lớn và ở độ cao 5.500 mét đến 6.000 mét ở sườn phía Bắc của rặng này. Vì điều kiện khí hậu khác nhau, ở phía Đông dãy Himalaya tuyết phủ trung bình ở độ cao 4.300 mét, trong khi ở phía Tây lại ở độ cao 5.800 mét.
Dãy Himalaya Nhỏ, tọa lạc về phía Tây Bắc Ấn Độ ở bang Himachal Pradesh và bang Uttar Pradesh, về phía chính Bắc Ấn Độ ở bang Sikkim, và về phía Tây Bắc Ấn Độ ở bang Arunachal Pradesh, có độ cao từ 1.500 mét đến 5.000 mét. Trên dãy núi này có các khu an dưỡng vùng núi Shimla (Simla) và Darjiling (Darjeeling). Trong thời kỳ thực dân, những khu an dưỡng này, cùng với nhiều khu khác đã được người Anh sử dụng như nơi nghỉ mùa Hè để tránh cái nóng oi bức của vùng đồng bằng. Chính ở vùng chuyển tiếp về thực vật này, sự tương phản giữa các sườn núi trơ trụi phía Nam và các sườn núi phủ đầy rừng phía Bắc trở nên rất rõ rệt.
Dãy Himalaya Ngoài, hay còn gọi là dãy Himalaya Phía Nam, có độ cao trung bình từ 900 mét đến 1.200 mét, nằm giữa dãy Himalaya Nhỏ và vùng đồng bằng Indo-Fangetic. Ở bang Himachal Pradesh và bang Uttar Pradesh, rặng núi cực Nam này thường được gọi là Khu Đồi Siwalik. Người ta có thể nhận ra một dãy núi thứ tư, dãy nằm ở phía cực Bắc, được gọi là dãy Bên Kia Himalaya. Mặc dù dãy núi này nằm cách biệt với dãy Himalaya Lớn đối với hầu hết chiều dài của nó, một phần phía Tây đã nhập với dãy Himalaya Lớn, nơi giáp ranh giữa Ấn Độ, Pakistan và Trung Quốc.
Những sườn núi phía Nam của các dãy Himalaya thì quá dốc nên không thể tích tụ được tuyết hoặc giữ cho cây mọc; những sườn núi phía Bắc thường có rừng ở dưới khu vực( đóng tuyết Giữa những dãy núi này là những cao nguyên rộng lớn, những hẻm núi sâu và những thung lũng màu mỡ, như các thung lũng Kashmir và Kulu. Những dãy núi Himalaya có chức năng rất quan trọng. Chúng là một màn chắn vật lý trong đó hệ thống gió mùa hoạt động và là nơi bắt nguồn của những hệ thống sông lớn tưới nước cho vùng đồng bằng đất bồi bên dưới. Do tác dụng của sự xói mòn, những dòng sông chảy từ núi xuống đã mang theo một lượng phù sa lớn để làm màu mỡ cho các vùng đồng bằng.
Khu vực phía Đông Bắc Ấn Độ gần Miến Điện và Bangladesh có nhiều dải đồi với độ cao trung bình từ 1.000 mét đến 2.000 mét, không liên kết với phần phía Đông của dãy Himalaya tại bang Arunachal Pradesh. Khu đồi Nga, với độ cao tới hơn 3.000 mét, đã hình thành đường phân nước giữa Ấn Độ và Miến Điện. Khu đồi Mizo là phần phía Nam của những dãy núi phía Đông Bắc của Ấn Độ. Các khu đồi Garo, Khasi, và Jaintia tập trung ở bang Meghalaya, cách biệt với những dãy núi phía Đông Bắc, ngăn cách thung lũng Assam với Bangladesh về phía Nam và phía Tây.
VÙNG BÁN ĐẢO
Vùng Bán đảo là một khu vực lâu đời, ổn định về mặt địa lý với độ cao trung bình từ 300 mét đến 1.800 mét. Dãy núi Vindhya làm thành đường phân chia chính giữa vùng đồng bằng Indo-Fangetic và Bán đảo. Dãy núi này nằm ở phía Bắc sông Narmada, và khi nhìn từ đây có thể thấy rõ những vách đá dốc đứng cao từ 800 mét đến 1.400 mét. Dãy núi này là ranh giới phía Bắc và phía Tây Bắc của Bán đảo, và cao nguyên Chota Nagpur ở phía Nam Bihar tạo thành ranh giới phía Đông Bắc. Cao nguyên ở vùng trung tâm Bán đảo nổi lên, cùng với độ nghiêng về phía Đông đã hình thành dãy Tây Ghat, một dãy đồi chạy từ sông Tapti về phía Nam đến mũi của Bán đảo. Dãy Đông Ghat đánh dấu điểm cuối của cao nguyên ở phía Đông, bắt đầu từ những ngọn đồi ở sông Mahanadi và nhập với dãy Tây Ghat ở mũi phía Nam của Bán đảo.
Phần bên trong Bán đảo, về phía Nam sông Narmađa, thường được gọi là cao nguyên Deccan, hay đơn giản là Deccan, là một loạt những cao nguyên có độ cao từ 300 mét đến 750 mét. Những dòng sông chính của khu vực này – sông Godavari, sông Krishna, và sông Kaveri - bắt nguồn từ dãy Tây Ghat và chảy về phía Đông, vào vịnh Bengal.
Vùng đồng bằng ven biển viền quanh cao nguyên này. Ở phía Tây Bắc nó có đặc điểm là những vùng đầm lầy, những thung lũng ngập nước, và những cửa sông; và ở phía Nam là những phá, đầm lầy và các dãy bãi biển. Những vùng đồng bằng ven biển ở phía Đông thường rộng hơn ở phía Tây, tập trung ở những vùng châu thổ lớn, hình thành những trung tâm định cư cho con người.
VÙNG ĐẢO NGOÀI KHƠI
Những hòn đảo ngoài khơi của Ấn Độ nằm theo hai nhóm ngoài bờ biển phía Đông và bờ biển phía Tây. Điểm cực Bắc của các đảo Andaman và Nicobar nằm cách Calcutta 1.100 km về hướng Đông Nam. Tọa lạc trong vịnh Bengal theo một dải kéo dài 800 km, các đảo Andaman bao gồm 204 đảo lớn nhỏ, với đặc điểm địa hình là đồi và các thung lũng hẹp. Mặc dù tọa lạc ở vùng nhiệt đới, khí hậu của chúng được làm dịu mát hơn nhờ gió biển, và mưa thì không đều. Những đảo Nicobar ở về phía Nam những đảo Andaman, bao gồm 19 đảo một số bằng phẳng được bao phủ bởi san hô và một số khác được bao phủ bởi các ngọn đồi. Những đảo này hầu như có khí hậu của vùng xích đạo, với những trận mưa lớn và nhiệt độ cao. Hạt Lakshadweep (cái tên có nghĩa là 100.000 hòn đảo) ở trong biển Ả Rập, có các đảo lớn như Amindivi, Laccadive, Cannanore, và Minicoy. Những hòn đảo trong hạt này, trong đó chỉ có 10 đảo có cư dân, bao phủ một vùng rộng 77.000 km2. Những đảo này được hình thành bởi san hô và có thể canh tác được ở mức độ hạn chế.
