Nhân chủng học
Hỏi: Có những loài nào khác chôn đồng bọn chết không?
Đáp: Những nghiên cứu ở các loài khỉ lớn gần như cho thấy chắc chắn rằng một số loài có ý thức về sự mất mát, cái chết của một con trong số chúng. Các cuộc khảo sát gây bối rối nhất là ở tinh tinh. Tại Bossou, Cộng hòa Guinée, một bệnh dịch đã tàn sát một phần của đàn từ năm 2003 đến 2004. Trải qua nhiều tuần, các con tinh tinh cái tiếp tục mang con đã chết mà xác, thậm chí trong một số trường hợp, còn được ướp. Khi một con tinh tinh lớn chết, các con khác tụ tập xung quanh xác, sờ vào và quan sát. Jane Goodall kể vể một con khỉ 8 tuổi tên là Flint ở Tanzania, năm 1972, đã nằm cạnh xác mẹ nó, xướng giọng và sờ vào người mẹ nó không biết mệt như thến ào. Khi ấy nó nhịn ăn. Vài tuần sau, người ta tìm thấy Flint chết: có lẽ nó muốn được chết.
Những khảo sát xúc động hơn được thấy ở voi châu Phi, chủ yếu do Cynthia Moss nghiên cứu ở Kenya năm 176. Trước cái chết của một trong số voi cái trong đàn, các con đực khác dừng lại lâu xung quanh cái xác, sờ nhẹ vào nó bằng vòi và chân. Sau đó chúng cào đất và rải lên cái xác cũng bằng vòi. Một số con đã đi vào các bụi cây gần đó để bẻ cành rồi phủ lên xác. Đêm đến, xác con voi cái được phủ đầy đất và cành cây. Tất cả đàn đã dừng lại như để canh con vật đã mất. Chỉ đến lúc tảng sáng, đàn voi mới bỏ đi. Điều kỳ lạ là voi mẹ có con bị chết ra đi sau cùng. Có rất nhiều trường hợp tương tự,và mặc dù người ta không thể nói đến sự chôn cất thật sư, nhưng chúng ta có thể nghĩ một cách hợp lý rằng cái chết ở một số loài kéo theo một “nghi lễ” giống như nhiều mặt lễ nghi có trong một bộ phận lớn dân cư của người.
