CARL FRIEDRICH GAUSS (1777 - 1855)
ÔNG VUA CỦA TOÁN HỌC
Carl Friedrich Gauss sinh ngày 30 tháng 4 năm 1777 trong gia đình người sửa ống nước kiêm nghề làm vườn. Thiên tài tính toán đã bộc lộ ở Gauss từ khi mới 3 tuổi. Người ta có kể một câu chuyện như sau: Cha của Gauss thường nhận thầu khoán công việc để cải thiện đời sống. Ông hay thanh toán tiền nong vào chiều thứ bẩy. Lần ấy, ông vừa đọc xong bảng thanh toán thì từ phía giường trẻ có tiếng Gauss gọi: Cha ơi cha tính sai rồi, phải thế này mới đúng...
Mọi người không tin, nhưng kiểm tra lại thì thấy quả là Gauss đã tính đúng! Có thể nói Gauss đã học tính trước khi học nói.
Bẩy tuổi, Gauss đã đến trường học. Lúc đầu Gauss không có gì đặc biệt so với các học trò khác. Nhưng tình hình thay đổi khác hẳn khi ở trường bắt đầu dạy môn số học. Một lần, thầy giáo ra cho lớp bài toán tìm tổng của tất cả các số nguyên từ 1 đến 100. Khi thầy giáo vừa đọc và phân tích đầu bài thì Gauss đã lên tiếng:
Thưa thầy, em giải xong rồi!
Thầy giáo không hề để ý đến Gauss, dạo quanh các bàn và nói một cách chế nhạo:
- Carl, chắc em sai rồi đấy! Không thể giải quá nhanh bài toán khó như vậy được đâu!
- Thầy tha lỗi cho em! Em giải rất đúng!
Thầy giáo đến kiểm tra tính toán của Gauss và hết sức ngạc nhiên khi thấy Gauss giải bài toán một cách hoàn toàn đúng đắn mà cách giải lại cực kỳ độc đáo. Thầy cho Gauss lên bảng trình bày cách giải của mình:
- Em nhận thấy ở dãy số này các tổng hai số của tổng cặp số đứng cách đều phía đầu và phía cuối của dãy đều bằng nhau 100 + 1 = 99 + 2 = 98 + 3 = … 50 + 5 = 101. Có 50 tổng như vậy nên kết quả sẽ là 1 + 2 + . .. + 99 + 100 = 101 
50 = 5050.
Vào năm 19 tuổi, Gauss đã quyết tâm trở thành nhà toán học. Ngay khi vừa học xong năm đầu ở trường Đại học Tổng hợp Gottinghen, Gauss đã giải được phương trình X17 - 1 = 0 và đã đưa ra cách dựng đa giác đều 17 cạnh bằng thước kẻ và compa. Phát hiện này rất quan trọng nên sau này người ta theo di chúc của ông đã khắc trên mộ ông một đa giác đều 17 cạnh, nội tiếp trong một đường tròn.
Ông là người có biệt tài về tính nhẩm. Chính nhờ có nghệ thuật tính toán cao mà Gauss đã phát hiện ra một hành tinh mới. Câu chuyện thực thú vị: “Vào đầu thế kỷ XIX, một nhà thiên văn người Italia đã phát hiện ra một hành tinh mới gọi là Xêrêra. Ông quan sát được nó không lâu, sau đó, nó dịch lại gần mặt trời và lẫn vào những tia sáng của Mặt trời. Những thí nghiệm quan sát của chính nhà thiên văn này và của các nhà thiên văn khác đều không đạt kết quả nữa! Họ không nhìn thấy được nó ở chỗ mà theo dự đoán nó phải hành trình đến đó. Các viễn kính đều bất lực! Sử dụng những số liệu quan sát ban đầu, Gauss đã tính được quỹ đạo của hành tinh mới đó và chỉ ra vị trí của nó với độ chính xác khá cao. Khi các nhà thiên văn hướng ống kính vào đấy, họ đã thấy Xêrêra. Về sau, theo cách này, người ta đã tìm ra nhiều hành tinh mới khác. Sau công trình thiên văn học kiệt xuất này, Gauss được xem như một nhà toán học vĩ đại của thế giới và được tôn là: ''Cây đại thụ'' của trường Đại học Tổng hợp Gottinghen, là ''Ông Hoàng của toán học''.
Gauss cũng là người đi tiên phong trong hình học phi Euclide. Khó có thể chỉ ra một ngành nào của toán học mà ở đó lại không có những đóng góp của ông. Gauss mất ngày 23 - 2-1855 thọ 78 tuổi.
NGÔ DUY MINH
