CHIẾN TRANH XÔ – ĐỨC
Giữa Đức và Liên Xô tuy đã ký kết “hiệp ước không can thiệp lẫn nhau”, nhưng hòa bình không thể duy trì dựa vào điều ước được. Hitler ký kết hiệp ước chỉ nhằm mục đích tránh sự uy hiếp từ phía Liên Xô trong lúc y tấn công Tây Âu. Đến mùa hè năm 1941, khi gót sắt của quân Đức đã đạp lên được quá nửa châu Âu. Hitler tính đến chuyện đối phó với Liên Xô, thực hiện phương án tác chiến tấn công Liên Xô - ''Kế hoạch Barbaro”. Chủ nhật, ngày 22 tháng 6, vào lúc 4 giờ sáng, Đức đã xé bỏ “Hiệp ước không can thiệp lẫn nhau Xô – Đức”, phát động chiến tranh với Liên Xô.
Binh lực của quân Đức tấn công Liên Xô gồm cả thảy 190 sư đoàn với hơn 500 vạn quân (trong đó có 37 sư là của các nước tay chân Italia, Rumania Hungaria, Phần Lan. . . ) hơn 5000 máy bay, hơn 3700 xe tăng, 47.000 khẩu đại bác. Quân chủ lực của Đức chia làm 3 mũi: mũi phía bắc xuất phát từ phía đông nước Phổ, mục tiêu tấn công là Leningrad; mũi giữa xuất phát từ Ba Lan, mục tiêu tấn công là Moskova; mũi phía nam xuất phát từ Ba Lan và Rumania, mục tiêu tấn công là khu vực mỏ dầu Kapkaz.
Quân Đức ở mũi phía bắc tấn công nhanh. Tháng 7 đã tiến gần Leningrad. Tháng 8 bao vây Leningrad. Ở mũi giữa, quân Đức bị chặn đánh ở Smolenk trêm đường tiến về Moskova. Các trận đánh ở Smolensk đã làm chậm tốc độ tiến quân của quân Đức ở mũi này. Mũi phía nam, quân Đức đã vấp Phải sự giáng trả ngoan cường của quân đội Liên Xô ở Kiev và Odessa, Liên Xô mặc dù bị tấn công mạnh và dồn dập nhưng đã không bị ngã gục trong vòng hai tháng như tính toán của Hitler.
Sau khi bị chặn đánh, quân Đức thay đổi phương án tác chiến, bắt đầu từ tháng 9, tập trung binh lực tấn công Moskova. Nhưng cho đến mùa đông của nước Nga, quân Đức vẫn bị chặn đứng dưới chân thành Moskova. Ngày 6 tháng 12, Hồng quân ở khu vực Moskova bắt đầu phản công. Đến cuối tháng 2 năm 1942, Hồng quân đã đập tan cuộc bao vây tấn công Moskova của quân Đức.
Sau thất bại ở Moskova, quân Đức một lần nữa điều chỉnh lại phương án tác chiến, chuyển mũi nhọn tấn công xuống tuyến phía nam, quyết định tập trung toàn lực tấn công Stalingrad. Cuộc chiến đấu bảo vệ Stalingrad là chiến dịch quan trọng nhất trên chiến trường Xô – Đức. Chiến sự bắt đầu từ tháng 7 năm 1942, mãi đến tháng 2 năm 1943 mới kết thúc. Kết quả là Hồng quân lên Xô đã tiêu diệt hoàn toàn quân Đức ở Stalingrad. Thắng lợi này làm thay đổi triệt để lực lượng so sánh cục diện chiến tranh Xô- Đức cũng như trên chiến trường châu Âu. Từ đây, Hồng quân Liên Xô bước vào giai đoạn phản công chiến lược.
Tháng 7 năm 1943 chiến dịch Mùa hạ của Hồng quân Liên Xô bắt đầu. Tháng 9, thu phục Donbass. Tháng 11, giải phóng Kiev - thủ phủ của Ukraina. Cuộc phản công Hè - Thu, Hồng quân Liên Xô đã tiêu diệt được 120 vạn quân Đức, quân Đức rơi vào thế thủ trên toàn chiến trường Xô - Đức. Tháng 1 năm 1944, Hồng quân Liên Xô bắt đầu tiến công khu vực Leningrad, đập tan phòng tuyến “vĩnh cửu” bao vây Leningrad của quân Đức. Cuộc chiến đấu bảo vệ Leningrad kéo dài hơn 900 ngày đêm cuối cùng đã kết thúc thắng lợi. Tháng 6 cùng năm, quân Đồng minh đổ bộ lên đất Pháp, quân Đức bị kẹp gìữa hai gọng kìm Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh, thất bại tính từng ngày. Tháng 10, Hồng quân Liên Xô tấn công ra ngoài biên giới. Tháng 5 năm 1945, Hồng quân Liên Xô công phá Berlin – thủ đô của nước Đức. Hitler một thời ngang dọc cuối cùng đã tự sát, nước Đức phát xít xin đầu hàng vô điều kiện.
