CLAUSEWITZ KARL PHILIPP VON GOTFRID (1780 - 1831)
Clausewitz (claodơvit) là nhà lý luận và sử học về quân sự của Đức. Ông tham gia quân đội Đức từ năm 1795. Clausewitz là người có năng khiếu và ham hiểu biết nghệ thuật quân sự từ nhỏ. Clausewitz đã tự nghiên cứu chiến lược chiến thuật và lịch sử quân sự Thế giới. Năm 1806 - 1807, ông tham gia chiến tranh với Pháp. Từ 1808, ông phục vụ trong Bộ Tổng tham mưu quân đội Phổ. Rồi tiếp đó năm 1809, làm Chánh văn phòng Chủ tịch ủy ban cải tổ quân sự Phổ. Đến tháng 10 - 1810, làm chuyên gia giảng dạy về chiến lược và chiến thuật của trưởng sĩ quan quân đội Phổ. Sau đấy, được sự ủy nhiệm của các tướng lĩnh và sĩ quan yêu nước chống lại việc Phổ khuất phục Napoléon Đệ nhất, tháng 12 - 1812, Clausewitz đã đề xuất cương lĩnh giải phóng dân tộc Đức với tên gọi: “Ba tượng trưng của niềm tin. Trong đó, ông tuyên bố tư tưởng chiến tranh nhân dân qua việc liên minh với nước Nga, chống xâm lược Pháp. Tháng 5 - 1812, Clausewitz chuyển sang phục vụ trong quân đội Nga làm sĩ quan tham mưu quân đoàn kỵ binh Nga. Rồi tham gia chiến đấu ở Ôxtrôvnô, Xmôtenxcơ, Bôrôđinô chống cuộc chiến tranh xâm lược Napoléon. Cho tới tháng 4 - 1814, Clausewitz trở về phục vụ trong quân đội Phổ. Năm 1818, Clausewitz được phong hàm Thiếu tướng và giữ chức giám đốc quân sự ở Berlin. Năm 1831, Clausewitz thay mặt quân đội Phổ ở vùng biên giới Ba Lan. Cuộc cách mạng tư sản Pháp và phong trào giải phóng dân tộc ở Châu Âu đầu Thế kỷ XIX đã ảnh hưởng rất lớn đến thế giới quan của Clausewitz. Song, Clausewitz có thái độ tiêu cực đối với cuộc cách mạng Pháp; nhưng sau đây, bản thân ông cũng thấy rõ những thay đổi căn bản trong khoa học quân sư do cuộc cách mạng này vang dội tới.
Clausewitz đã mạnh đạn phê phán hệ thống tư tưởng quân sự phong kiến. Ông đã có quan điểm quân sự tư sản ôn hòa. Đương nhiên, bên cạnh tư tưởng tiến bộ có lẫn những tư tưởng phản động như chủ nghĩa quốc gia và chủ nghĩa quân phiệt Phổ.
Cơ sở lý luận của Clausewitz là dựa trên quan điểm triết học duy tâm của Kantơ, Fichte, Hêghen. Từ đó, Clausewitz đã xây dựng một hệ thống lý thuyết khoa học quân sự tư sản về nghệ thuật quân sự trong chiến tranh. Đồng thời, Clausewitz đã nghiên cứu 130 cuộc chiến tranh từ năm 1566 đến 1815 để viết một số tác phẩm lịch sử quân sự về các cuộc chiến tranh giành độc lập của Hà Lan, của Gút Xtáp II Adolf, của Ludovich XIV, của Frédéric II, của Napoléon và về cuộc chiến tranh giữ nước năm 1812, chiến tranh giải phóng 1893 ở Đức,v.v…
Tác phẩm nổi tiếng đã đưa Clausewitz trở thành nhà lý luận quân sự nổi tiếng Thế giới là Bàn về chiến tranh. Trong đó, ông kết luận rằng: “Chiến tranh là công cụ của chính tri, nó nhất định phải mang tính chất chính trị'' . . . và . . . tiến hành chiến tranh trong khuôn khổ chủ yếu của nó là chính trị, thay bút bằng kiếm nhưng chẳng vì thế mà làm cho người ta hết suy nghĩ về những quy luật riêng của nó . . . . Luận điểm này được Lénine đánh giá cao. Song, Clausewitz một nhà duy tâm chủ nghĩa đã xem xét nền chính trị của Nhà nước với tư cách là người đại diện cho lợi ích của toàn xã hội mà không thấy được động lực phát triển của nó là đấu tranh giai cấp. Ông cho rằng, chiến tranh chỉ là sự kế tục của chính sách đối ngoại mà không thấy được mối quan hệ mật thiết giữa đối nội và đối ngoại của Nhà nước nó khăng khít với nhau như hình với bóng. Ông đã tách rời chính trị với kinh tế, chế độ xã hội và đấu tranh giai cấp. Do đó, đã dẫn đến khi mô tả các cuộc chiến tranh không phát hiện được tính chất chính nghĩa và phi nghĩa của mỗi cuộc chiến. Và cũng không giải thích được cội nguồn cái gì là động lực quyết định sự phát triển của nghệ thuật quân sự. Vì thế, ông đã giải thích một cách mâu thuẫn vấn đề này. Song, Clausewitz đã có luận điểm hết sức đúng đắn rằng: ''Bất kỳ thời đại nào cũng có. Các cuộc chiến tranh riêng của nó”. Ông đã có những đóng góp đáng kể cho việc hình thành lý thuyết nghệ thuật quân sự và các bộ phận hợp thành nó là chiến lược và chiến thuật. Clausewitz là người chủ trương chống lạt những nguyên tắc vĩnh cửu của nghệ thuật quân sự. Ông xem xét những hiện tượng của chiến tranh trong sự phát triển: Nhưng trong khi đó, Clausewitz lại phủ nhận tính quy luật trong sự phát triển của nghệ thuật quân sự và khẳng định rằng chiến tranh là lĩnh vực ngẫu nhiên, lĩnh vực của cái không chuẩn xác.
Tuy vậy, lần đầu tiên trong lịch sử khoa học quân sự tư sản, Clausewitz đã soạn thảo được những nguyên tắc cơ bản về tiến hành tác chiến, chiến cục và chiến tranh nói chung. Clausewitz chủ trương sử dụng hết mức mọi lực lượng, tập trung tối đa binh lực ở hướng đột kích chủ yếu, giáng cho đối phương những đòn bất ngờ. Từ những thắng lợi giành được nhanh chóng chuyển hướng tấn công liên tục chớp nhoáng vào đối phương để giành thế chủ động trên chiến trường. Clausewitz còn có công lao lớn đóng góp vào kho tàng lý luận quân sự về vai trò quan trọng của yếu tố tinh thần trong việc giành thắng lợi. Clausewitz cho rằng, yếu tố tinh thần cơ bản là tài năng của người cầm quân, lòng dũng cảm của quân đội và tinh thần của nhân dân mà quân đội đó xuất thân. Tuy nhiên, ông vẫn chưa rõ được bản chất xã hội của chiến tranh và vai trò quyết định của quần chúng nhân dân trong mỗi cuộc chiến tranh. Ông quá nhấn mạnh vai trò của người cầm quân và do đó chưa hiểu được nguồn gốc đích thực của yếu tố tinh thần. Các nhà quân sự tư sản đã áp dụng những luận điểm lý luận quân sự của Clausewitz và họ cho ông là nhà quân sự cổ điển của tất cả các thời đại. Họ phóng đại vai trò của cá nhân và yếu tố ngẫu nhiên trong chiến tranh; đặc biệt họ coi tư tưởng chiến tranh là phải tàn bạo để bào chữa cho quyền của kẻ mạnh có thể tàn bạo không hạn chế đối với các dân tộc khác. Và do đó, có thể tiến hành chiến tranh bằng mọi phương tiện dã man nhất. Tư tưởng phản động này đã được bọn Đ quốc xã lợi dụng trong cuộc Chiến tranh Thế giới lần Thứ hai. Nhưng nhìn tổng quát, Clausewitz vẫn là nhà lý luận quân sự có tiếng tăm trên Thế giới. Tác phẩm Bàn về chiến tranh của Clausewitz vẫn là một cuốn sách cho tất cả những người theo con đường binh nghiệp phải tìm đọc.
HOÀNG ANH
NGUYỄN HOÀNG MINH ĐỨC
