NAXRETĐIN Ở MARAGA
Hôtgia Naxretđin đến thành phố Maraga và trình lên quốc vương Hulagu-khan lời thỉnh cầu xin cho xây một đài thiên văn lớn ở Ngoại Capcadơ. Quốc vương cho mời Naxretđin vào cung và hỏi ông trước toàn thể quần thần.
- Naxretđin, nhà ngươi hãy cho ta biết có thật là đài thiên văn của người quan trọng tới mức cần rút ngay từ ngân khố 20000 đina chỉ để cho mấy thứ dụng cụ như cọc tiêu mặt trời, kính tứ phân, kính lục phân và đĩa trắc cao hay không?
- Rất quan trọng, thưa bệ hạ, - Hôtgia Naxretđin trả lời. Bệ hạ sẽ thấy tận mắt khi bệ hạ và thần thực hiện một thí nghiệm trực quan.
- Thí nghiệm gì?
- Một thí nghiệm bí mật. . .
- Tất cả quần thần đi ra ngoài, nhà vua ra lệnh.
- Thưa bệ hạ, xin bệ hạ hãy ra lệnh ngày mai vào buổi trưa cho thả từ trên núi xuống một chiếc chậu đồng to. Nhưng không được để cho một người nào biết chuyện đó.
Trưa hôm sau khi chiếc chậu đồng rầm rầm náo động lăn từ trên xuống, cả kinh đô hoảng loạn, quân lính của quốc vương hoảng sợ chạy tán loạn.
- Thưa bệ hạ, bây giờ bệ hạ có thấy rằng chỉ có bệ hạ và thần đây là bình tĩnh trước sự việc từ trên trời ban xuống thế này không? Sở dĩ như vậy là vì chúng ta biết thời gian và nguyên nhân xảy ra sự việc. Thiên văn học cũng giúp cho con người hiểu biết nguyên nhân của các hiện tượng để mà yên tâm sống trên mặt đất của mình.
Nếu tin vào truyền thuyết, thì bằng cách này Hôgia Naxretđin năm 1259 đã kiếm được tiền để xây dựng đài thiên văn lớn đầu tiên ở Ngoại Capcadơ.
