Người khôn ngoan (Ho-sapiens)
Người khôn ngoan được phân chia thành Người khôn ngoan tảo kỳ và Người khôn ngoan vãn kỳ.Người khôn ngoan tảo kỳ còn gọi là người cổ, Người khôn ngoan vãn kỳ còn gọi là Người hiện đại, họ là tổ tiên gần nhất của loài người hiện nay, sống cách ngày từ 30 vạn năm đến 5 vạn năm.
Hóa thạch của loại người này là người Néanderthal phát hiện tại nhiều nơi ở châu Âu. Họ chẳng những biết sử dụng lửa thiên nhiên mà còn có thể biết tự làm ra lửa. Họ mặc quần áo, ăn thức ăn chín, sống theo cộng đồng, cùng hái lượm và săn bắn chung.
Hóa thạch người khôn ngoan vãn kỳ tìm thấy nhiều nơi trên khắp thế giới, nổi tiếng có người Cro - Magnon: người Sơn Đỉnh Động, người Hà Sáo... Do trình độ phát triển ở các vùng khác nhau, nên tình hình đời sống của chúng cũng có khác nhau.
Phát triển thể chất của người khôn ngoan rất giống với người hiện đại. Người khôn ngoan tảo kỳ chỏm sọ thấp bằng, trán dô, cung trên lông mày không phát triển mạnh như vượn, chưa có hàm dưới rõ rệt, khối lượng não khoảng trên dưới 1350cm3. Người khôn ngoan vãn kỳ hàm dưới lộ rõ rệt, trán cao, khối lượng não khoảng 1400cm3 không khác biệt lắm với con người hiện nay. Hiện nay loài người sống trên trái đất có màu da và các đặc trưng khác nhau đều từ người khôn ngoan vãn kỳ, chịu ảnh hưởng của các nhân tố địa lý, khí hậu ở các nơi trên thế giới mà phát triển thành.
