ĐƯƠNG LƯỢNG CƠ NHIỆT JONLE
Khi đem que sắt cọ xát vào vật khác có thể làm cho, que sắt nóng lên. Đem que sắt ngâm vào nước nóng, que sắt cũng bị nóng. Từ đó cho thấy sản ra công hoặc bằng truyền nhiệt đều có thể gây sứ biến đổi ở que sắt và làm que sắt nóng lên. Như vậy việc sản ra công và sinh nhiệt lượng liệu có mối liên quan định lượng nào không?
Việc nghiên cứu mối quan hệ định lượng giữa công và nhiệt đã được nhà vật lý người. Anh là Joule thực hiện sớm nhất. Từ những năm 40 của thế kỷ XIX. trong vòng 40 năm Jonle đã tiến hành hơn 400 thí nghiệm, dùng các phương pháp khác nhau để sơ bộ đo mối quan hệ định lượng giữa công và nhiệt. Ông đã chỉ ra rằng chỉ cần sản xuất một số công cơ học nào đó thí có thể thu được một nhiệt lượng tương đương. Kết quả nhiều lần thì nghiệm chứng minh: khi không có sự truyền nhiệt cho môi trường bên ngoài, thì khi tiêu tốn một lượng công cơ khí sẽ tạo được một nhiệt lượng theo một tỉ lệ gọi là đương lượng cơ nhiệt và là một hằng số.
Về sau này, nhiều thức nghiệm khoa học đã chứng minh rằng: cứ tiêu tốn 1 calo (đơn vị đo nhiệt lượng) thì có thể sản ra 4, 2 joule (joule là đơn vị đo công); trái lại nếu tiêu tốn 4,2 joule có thể sinh ra một nhiệt lượng là 1 calo. Như vậy có thể nói nhiệt lượng l calo tương đương với 42 joule công cơ khí. Trong vật lý học người ta gọi đó là đương lượng cơ nhiệt. Đó là mối quan hệ chuyển đổi giữa cơ và nhiệt.
Việc đo nuối quan hệ đương lượng cơ nhiệt đưa đến một qui luật phổ biến trong giới tự nhiên: xây dựng định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng. Để ghi nhớ nhà vật lý đầu tiên đo được đương lượng cơ nhiệt, người ta dùng chữ cái đầu tiên của tên nhà vật lý Joule là J để ký hiệu đơn vị đo công và viết lJ = 4,2 joule/calo (đọc là ''joule - calo).
