BỨC TRANH LỤA CỔ NHẤT
Ở TRUNG HOA
Trong kho tàng hội họa Trung Hoa, cho đến nay, vẫn chưa phát hiện thêm bức tranh nào có niên đại sớm hơn bức tranh lụa thời Chiến Quốc cách đây khoảng 2400 năm. Nó được khai quật vào tháng 2 năm 1949 ở một ngôi mộ nước Sở nằm tại phụ cận Phủ Trường Sa thuộc Tỉnh Hồ Nam. Bức tranh hiện còn lưu giữ tại Bảo tàng Trường Sa tỉnh Hồ Nam.
Bức tranh không lớn, cao chỉ 28cm và rộng 20cm. Song, đã phản ánh khá đậm nét tinh thần thời đại lúc bấy giờ. Đó là hình tượng một người phụ nữ với trang phục đương thời: áo tay thụng, thắt eo, váy dài tha thướt, đang ở tư thế đứng thẳng nghiêng, hai tay chắp như đang cúng bái khẩn cầu. Phía trên đỉnh đầu người phụ nữ có hình tượng con phượng đang dang cánh bay và con quỳ một chân, giống như hình con rắn. Có người gọi con quỳ này là con rồng (?). Qua động tác hai con vật, dường như chúng đang ra sức đánh nhau kịch liệt.
Theo như lời phẩm bình của học giả Trung Hoa Quách Mạt Nhược trong tập Bàn về tranh lụa thời Văn Chu (11-1953) thì, con phượng biểu trưng cho sức sống và hòa bình - đại diện cho thế lực thiện linh (hiền lành). Còn con quỳ biểu trưng cho chết chóc và hỗn loạn - đại diện cho thế lực ác linh (độc ác). Trên mặt tranh khắc họa khá sinh động hình tượng con phượng đang tung cánh, giương vuốt xông tới với dáng vẻ oai phong lẫm liệt, thần khí kiêu hùng. Còn hình tượng con quỳ thì đang quằn quại, giẫy giụa, như đang lâm vào tình thế tuyệt vọng. Cảnh tượng xung đột của hai con vật biểu trưng cho thế lực chính thiện đang áp đảo, chiến thắng thế lực ác tà, sức sống đang vượt lên tai ương... Đó phải chăng là niềm mơ ước, hay là lời cầu nguyện tâm thành ở người phụ nữ trong tranh?
Bức tranh tuy bé nhỏ mà đã hàm chứa một ý nghĩa thật cao xa, giao hòa giữa ước mơ và hiện thực. Đó cũng chính là tinh thần thời đại của Vương triều Chiến Quốc thế kỷ III Tr.CN, tương tự với tâm linh, phong độ bay bổng tuyệt vời trong thơ ca Khuất Nguyên, nhà thơ vĩ đại đương thời.
Dáng hình mảnh mai yểu điệu, eo thắt lưng thon, phục trang tha thướt của người phụ nữ trong tranh khiến người ta liên tưởng đến vẻ đẹp của người phụ nữ thắt đáy lưng ong mà đã có một thời Vua nước Sở đắm say, như sách sử còn ghi.
Ở bức tranh, còn chứng tỏ bút pháp dùng nét của ngọn bút lông khá chuẩn xác và thanh thoát, thể hiện nghệ thuật hội họa ở Trung Hoa cách đây hơn 2000 năm đã phát triển đến trình độ điêu luyện.
Đối với việc nghiên cứu, tìm hiểu truyền thống và lịch trình tiến hóa của kỳ pháp hội họa Trung Hoa ở một thời xa xưa, bức tranh lụa này đã trở thành một di sản vô giá.
Cùng thời còn có một bức tranh lụa khác tương tự như vậy cũng ở ngôi mộ nước Sở. Bức tranh lụa này miêu tả hình người và chữ viết. Hiện nay đang giữ tại một Bảo tàng ở New York.
NNC Mỹ thuật THÁI HANH
