BOHR – NGƯỜI MỞ ĐẦU CHO THUYẾT CẤU TẠO NGUYÊN TỬ
Bohr (1885 - 1962) người Đan Mạch, người đặt nền móng cho vật lý học nguyên tử. Trong khi nghiên cứu các chuyển động nguyên tử, Bohr đã đưa ra nhiều quan điểm mới, xây dựng nên học thuyết lượng tử về nguyên tử. Lần đầu tiên mở ra cho loài người cánh cửa lớn đi vào nhận thức cấu tạo nguyên tử, mở ra con đường lớn cho việc nghiên cứu vật lý học hiện đại, lại xuất hiện một cơ sở mới cho vật lý học cận đại là cơ lượng tử mà Bohr là lãnh tụ kiệt xuất, kết tinh của một tập thể tài hoa.
Trước Bohr đã từng có nhà khoa học đề xuất, nguyên tử có cấu tạo giống cấu tạo của hệ thống Mặt trời. Các điện tử chuyển động trong nguyên tử theo mô hình, điện tử chuyển động quanh hạt nhân nguyên tử, nhưng mô hình không phản ánh được tính ổn định của nguyên tử. Năm 1913, Bohr đã đưa học thuyết lượng tử vào mô hình cấu tạo nguyên tử. Ông đã chỉ ra rằng điện tử chỉ có thể chuyển động trên một quỹ đạo nhất định nào đó quanh hạt nhân nguyên tử từ đó đã định ra một mô hình tốt hơn về cấu tạo nguyên tử, giải thích thành công các đặc điểm của quang phổ phát xạ của nguyên tử hyđro. Ngay sau đó Bohr đã xác định trạng thái nguyên tử, quy định bước nhảy lượng tử, nguyên lý đối ứng, nguyên lý lấp chỗ trống. . . đều là những khái liệm cơ sở tạo nên các học thuyết vật lý vi mô hiện đại. Chính nhờ các công trình đó mà Bohr đã được tặng giải thưởng Nobel vào năm 1922.
Đồng thời Bohr cũng là một Nhà khoa học trác việt trong công tác tổ chức lãnh đạo việc nghiên cứu khoa học. Năm 192l ông đã xây dựng tại thủ đô Copenhagen của Đan Mạch, một viện nghiên cứu vật lý lý thuyết. Dưới sự lãnh đạo của Bohr học viện nhanh chóng được công nhận là trung tâm nghiên cứu, lãnh đạo vạch phương hướng nghiên cứu phát triển vật lý nguyên tử hiện đại. Dưới sự dẫn dắt, với thái độ khoa học cầu thị và nghiêm túc kết hợp với tác phong hòa nhã, chan hòa của Bohr đã tạo được một lớp nhân tài xuất sắc dần dần trong vật lý học đã hình thành trường phái vật lý Copenhagen. Trước sau Bohr luôn bày tỏ thái độ khiêm nhường đôn hậu. Có một lần, một nhà khoa học Liên Xô đã hỏi ông: “Ngài làm thế nào để có thể tập hợp được số đông thanh niên đầy tài năng đoàn kết chung quanh mình như vậy?'', Bohr trả lời: ''Bởi vì tôi không bao giờ sợ phải công nhận các thiếu sót của mình một cách công khai trước đám thanh niên''.
Trong khoa học mà không có tranh luận thì không thể có tiến bộ. Bohr và Einstein thường cùng tranh luận với nhau đến đỏ mặt tía tai không ai nhượng bộ. Các cuộc tranh luận này thường xảy ra liên tục suất 30 năm khiến mọi người hiểu được các vấn đề vật lý hiện đại, nhưng xét xem ai là người giữ phần hơn thì e rằng cho đến nay vẫn còn là điều khó nói. Hai nhà khoa học tranh luận với nhau về mặt học thuật, nhưng luôn tôn trọng lẫn nhau có thái độ thẳng thắn, không thoả hiệp đã trở thành một giai thoại trong lịch sử khoa học.
Bohr còn là nhà hoạt động xã hội đầy tính nhân đạo kiệt xuất. Trong thời kỳ chủ nghĩa phát xít hoành hành ở Âu châu, ông ra sức giúp đỡ nhiều học giả Italia, Đức bị bức hại. Vào đại chiến thế giới thứ hai, để phản đối chủ nghĩa phát xít ông đã tham gia chế tạo bom nguyên tử. Sau khi chiến tranh kết thúc ông lại hô hào sử dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình.
