MENDEL – THỦY TỔ NGÀNH DI TRUYỀN HỌC
Loài người đã sớm biết chân lí “trồng dưa được dưa, trồng đậu được đậu”, đã biết quy luật sinh sôi nảy nở của động, thực vật để thu được giống tốt. Mặt khác người ta còn biết việc kết hôn cùng huyết thống có ảnh hưởng xấu đến sự lành mạnh cho thế hệ sinh sau. Luật pháp đã có các chế định cấm việc kết hôn giữa anh chị em cô cậu, anh chị em bạn dì. Việc nghiên cứu mối liên quan thân cận này thuộc phạm vi ngành di truyền học. Người đứng đầu ngành di truyền học, nhà khoa học người Áo là Mende1 (1822 - 1884). Nhưng điều đáng tiếc là lúc ông còn sống thì mọi người không hiểu được ông, đến khi chết đi, ông còn phải chịu nhiều nỗi oan khuất nhục nhã và mãi đến năm 1900, ông mới được mọi người công nhận là thủy tổ của ngành di truyền học.
Ngay từ khi còn bé, Mendel đã ham thích nghề làm vườn. Do kinh tế gia đình khó khăn, ông không thể tiếp tục học hết bậc đại học mà phải đi làm tu sĩ. Tuy là tu sĩ nhưng ông vẫn hết sức chí thú với khoa học. Lúc ban đầu đối với châm ngôn ''trồng dưa được dưa, trồng đậu được đậu, trong hiện tượng di truyền của các sinh vật, ông cảm thấy lạ lùng và lúng túng. Thế nhưng trong thơi gian ở tu viện, ông đã vun trồng nhiều loại cây cỏ hoa lá, ông đã chọn lọc đến 22 loại khác nhau như các loại rau đậu có hình dáng màu sắc khác nhau Ông đã cho chúng lai giống với nhau qua nhiều thế hệ, thế hệ này tiếp thế hệ khác, ghi chép cẩn thận các đặc điểm các loại đời con, đời cháu của các thế hệ lai. Sau bảy năm quan sát thực nghiệm, Mendel đã tổng kết được hai quy luật di truyền của sinh vật:
Một là nếu cho hai loại thực vật (hoặc động vật) lai giống với nhau thì sẽ sinh được thế hệ con hoàn toàn giống nhau. Ông gọi đó là luật thống nhất. Ví dụ cho một cây có hoa đỏ lai giống với một cây có hoa màu trắng thì thế hệ con sẽ có hoa toàn màu xám.
Hai là nếu cho sản phẩm lai thế hệ thứ nhất khác loại lai giống với nhau thì thế hệ lai sẽ không còn giống nhau nữa mà sê bị phân li theo một tỉ lệ nhất định có hình thức khác nhau. Ví dụ nếu cho sản phẩm lai của cây có hoa đỏ và cây có hoa trắng là loại cây có hoa màu xám lai giống với nhau, kết quả sẽ là trong 8 cây là kết quả lai của đời sau sẽ có 2 cây có hoa màu đỏ. 2 cây có hoa màu trắng 4 cây có hoa màu xám. Nếu lại cho các sản phẩm lai của đời này lai giống với nhau thì: nếu cho cây hoa đỏ lai giống với cây có hoa đỏ sản phẩm lai sẽ vĩnh viễn cho cây có hoa đỏ, nếu cho sản phẩm là cây có hoa trắng lai giống với nhau ta sẽ vĩnh viễn có cây lai là cây có hoa màu trắng. Nhưng lại nếu cho các cây có hoa màu xám lai giống với nhau, ta lại được sản phẩm lai phân li theo đúng tỉ lệ: 2 đỏ, 2 trắng và 4 xám. Các sản phầm lai các đời sau cứ theo quy luật Mendel mà phân li.
Do phương pháp nghiên cứu và các kết luận của Mendel đưa ra còn quá mới mẻ so với thời đó, nên các vấn đề học thuật của ông chưa được xã hội chú ý, thừa nhận. Đến năm 1865, Mendel mới đem các kết quả nghiên cứu về luật di truyền viết thành một luậnvăn ''Thí nghiệm về lai giống thực vật'' và cho công bố, các giới khoa học Âu Mỹ không hề hưởng ứng. Mãi 20 năm sau khi ông đã qua đời, vào năm 1900 lý luận của ông mới được người ta áp dụng một cách rộng rãi. Để ghi nhớ ông, người ta đã lấy tên định luật Mendel đặt tên cho định luật di truyền học.
