FARADAY – NGƯỜI ĐẶT NỀN MÓNG CHO LÝ THUYẾT ĐIỆN TỪ TRƯỜNG
Từ mấy ngàn năm trước loài người đã biết hiện tượng điện và hiện tượng từ nhưng bấy giờ người ta cho đó là các hiện tượng riêng biệt không có liên quan gì với nhau. Bậc thầy về thực nghiệm của nước Anh là Faraday ( 1791 - 1867) đã phát hiện là giữa hiện tượng điện và từ có mối liên quan mật thiết với nhau và có tính thống nhất. Hơn thế ông còn dùng khái niệm đường sức và khái niệm trường để mô tả chúng và sau này trên cơ sở đó ông đã xây dựng nên học thuyết chặt chẽ về điện từ trường.
Faraday xuất thân từ một gia đình thợ sắt. Vì gia cảnh nghèo khó, thuở nhỏ ông chỉ được học hai năm ở cấp tiểu học. Năm 12 tuổi, ông đã đi bán báo trên đường phố để kiếm sống. Năm 13 tuổi, ông là thợ học việc, ông thường dùng thời gian rảnh rỗi để đọc sách, tự học về điện và hóa học. Ông không xem các kết luận ghi trong sách là đã đủ mà còn thường tự mình thiết kế, chế tạo các thiết bị, máy móc để làm thí nghiệm, để kiểm nghiệm các nội dung viết trong sách. Do tính cẩn thận, hiếu học và tài năng thực hiện các thí nghiệm, ông được nhà hóa học Davy coi trọng và thu nhận vào làm thí nghiệm viên của cơ quan nghiên cứu của Hoàng gia.
Faraday là người đã phát hiện được nhiều hiện tượng điện từ học và đã có những cống hiến kiệt xuất. Tháng 9.1821, qua thực nghiệm, ông đã là người đầu tiên phát hiện từ trường của dòng điện tròn và lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại thực hiện việc chuyển đổi năng lượng điện từ chuyển động, thành chuyển động cơ học. Điều đó đã làm cơ sở cho việc chế tạo các động cơ điện sau này. Ông đã phải trải qua vô số thất bại, sau 10 năm lao tâm khổ tứ và đến tháng l0.183l ông phát hiện: nếu đưa lại gần hoặc kéo xa một dây dẫn kín đến một nam châm, thì trong cuộn dây sẽ phát sinh một dòng điện, từ đó đưa đến định luật nổi tiếng: định luật cảm ứng điện từ Faraday. Cùng năm đó Faraday đã hoàn thành một cơ cấu mà sau này đó chính là cơ sở làm việc của máy biến áp. Tất cả các thí nghiệm này đã là thai nghén cho các máy phát điện, động cơ điện, máy biến áp đã đưa loài người tiến sâu vào thời đại điện khí hoá. Ngày nay tỉ số đương lượng điện hóa trong điện hóa học mang tên Faraday.
Faraday không chỉ là một nhà thực nghiệm thiên tài mà còn là một người có trí tưởng tượng phong phú, dũng cảm. Vào thời bấy giờ mọi người đều cho vạn vật đều do nguyên tử cấu tạo nên, nhưng ông cho rằng điện và từ không phải do nguyên tử tạo nên mà do trong không gian đã tồn tại một trường; tác dụng của lực điện và lực từ có thể dùng các đường sức trong trường để biểu thị. Ông còn cho rằng suy cho cùng thì mọi dạng lực trong giới tự nhiên đều là thống nhất. Tư tưởng mới mẻ của ông đã chỉ ra phương hướng phát triển của khoa học tự nhiên từ sau thế kỷ XIX .
Faraday trước sau hết sức mình phục vụ sự nghiệp khoa học, công tác cần cù, không chuộng hư vinh. Ông đã được thưởng nhiều giải thưởng, huy chương nhưng ông đều giấu kín, ngay đến bạn bè thân thiết cũng không được nhìn thấy.
Có người hỏi ông rằng liệu ông có thích các vinh dự đó không, ông trả lời: “Tôi chưa bao giờ vì các vinh dự đó mà làm việc”. Nên không có gì lạ khi nhà khoa học nổi tiếng Maxwell đã bình luận như sau về Faraday: “ Faraday điển hình của một nhà khoa học có hiệu quả và rất cao thượng”.
