IMMANUEL KANT (1724 - 1804)
Immanuel Kant sinh ngày 22 - 4 - 1724 tại thành phố Koenigsberg (Đức) trong một gia đình tiểu thị dân, gốc xứ Êcốt. Tốt nghiệp trung học năm 16 tuổi, từ 1740 đến 1747 Kant theo học trường Đại học Koenlgbberg, khoa thần học. Tại đây, ông vừa học triết học vừa học vật lý học, được xem như triết học của tự nhiên. Các trường Đại học Đức lúc này về mặt triết học chịu ảnh hưởng chủ yếu của thuyết triết học duy lý của Wolff và Baumgarten, về vật lý học chịu ảnh hưởng của trường phái Newton.
Năm 1755, ông nhận bằng Tiến sĩ và bắt đầu giảng dạy ở trường Đại học Koenigsberg. Các bài giảng của vị Giáo sư trẻ này đi từ vật lý học đến triết học, được sinh viên rất ưa thích. Tác phẩm đầu tiên của ông ra đời vào năm 1755 mang tên Lịch sử tự nhiên tổng quát và lý thuyết về bầu trời là một cống hiến quan trọng cho việc nghiên cứu về khoa học tự nhiên. Trong tác phẩm này, ông đã đề xuất một giả thuyết táo bạo về nguồn gốc của hệ Mặt trời, giả thuyết này về sau được Laplace phát biểu bằng công thức toán học.
Ông rất say mê triết học của Jean Jacques Rousseau. Một chuyện vui sau đây nói lên niềm say mê ấy. Kant nổi tiếng là người làm việc có nguyên tắc đúng giờ giấc. Ông có thói quen chiều nào cũng đi dạo mát đúng giờ đã định, đến nỗi các bà nội trợ trong vùng hễ thấy ông đi dạo mát thì bắt đầu đỏ lửa chuẩn bị bữa ăn tối. Hôm ấy không thấy ông đi dạo, bạn bè tưởng ông ốm vội chạy đến nhà thì thấy ông đang say sưa đọc cuốn Emila của J.J. Rousseau mà ông vừa nhận được. Những tư tưởng của Rousseau đã khởi đầu cho cuộc cách mạng Pháp cũng đã sớm ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ trong suốt cuộc đời của Kant.
Năm 1781, tác phẩm lớn nhất của Kant mang tên Phê phán lý trí thuần túy (Critique de la raison pure) ra đời, đã thực sự gây một cuộc cách mạng trong giới triết học. Trong tác phẩm này, Kant đã tỉnh dậy khỏi “giấc ngủ giáo điều” và không những mở ra một triết học mới mà còn sáng tạo ra một phương pháp mới để quan niệm và phân tích các vấn đề triết học.
Tiếp theo là một loạt tác phẩm như: Cơ sở về siêu hình của các phong tục (1785), Phê phán lý trí thực tế (1788), Nguồn gốc của nhân loại (1786) v.v...
Năm 1789, cuộc cách mạng Pháp bùng nổ. Đây là sự chiến thắng của các tư tưởng lớn của Jean Jacques Rousseau. Cũng như những tư tưởng gia lớn của nước Đức thời ấy, Kant đã vô cùng xúc động và phấn khởi về thắng lợi của cách mạng Pháp – Ông đã cho ra đời hai tác phẩm: Một kế hoạch về hòa bình vĩnh viễn (1795) mang tính chính trị và Tôn giáo trong giới hạn của lý trí thuần túy (1793) mang tính triết học.
Immanuel Kant mất ngày 12-2-1804. Ông được xem là một trong những nhà tư tưởng lớn nhất của thế kỷ XVIII.
GS.TSKH. ĐINH NGỌC LÂN
