KIẾN TRÚC CỔ ĐIỂN PHÁP
''Chủ nghĩa Cổ điển Pháp'' là danh từ chỉ trào lưu kiến trúc Pháp từ đầu thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XVIII. Thời bấy giờ, dưới các triều Vua Louis XIII, Louis XIV và Louis XV, nghệ thuật được phát triển mạnh mẽ và được sử dụng để phục vụ nhà Vua.
Chủ nghĩa Cổ điển Pháp ra đi trong bối cảnh lịch sử của nền chuyên chế quân chủ và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Pháp. Nước Pháp bấy giờ trở thành trung tâm văn hóa của Châu Âu. Và cung đình Pháp trở thành trung tâm xã giao của tầng lớp thượng lưu trong xã hội và cũng là trung tâm của các hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa trong cả nước.
Quan điểm kiến trúc chính thống bấy giờ chủ trương kiến trúc phải là ''thuần nghệ thuật”, nhiệm vụ của kiến trúc sư là tổ hợp, và cơ sở của tổ hợp là thức cột. Lý luận sáng tác của thời kỳ này khó hoàn chỉnh, ngôn ngữ kiến trúc đã giàu có thêm do chú ý đến hình khối đơn giản và lập thể, biết nhấn mạnh cấu trúc nhịp điệu và màu sắc; tuy rằng còn bị hạn chế và quá nhấn mạnh quy luật tổ hợp, không thừa nhận cái đẹp tự nhiên.
Phần tinh túy nhất của nghệ thuật kiến trúc chủ nghĩa Cổ điển Pháp là nghệ thuật hoa viên và nghệ thuật cung điện.
Nghệ thuật hoa viên Pháp đạt đến đỉnh cao vào giữa thế kỷ XVII, dưới thời Louis XIV, với sự đóng góp chủ yếu của Le Notre (1613 - 1700). Những vườn hoa bấy giờ rộng hàng chục héc ta, gọi là vườn rừng kiểu Le Notre hay kiểu chủ nghĩa Cổ điển.
Những khu vườn này được quy hoạch theo hình dáng hình học rõ ràng, có trục chính và trục phụ, có các hình thức kiến trúc nhỏ; cây cối được cắt xén công phu, cỏ trồng thành từng mảng lớn được bố cục hoa văn ngay ngắn và trật tự.
Tất cả những đặc điểm trên đều thể hiện quan điểm nghệ thuật lấy tổ hợp và lý số làm cơ sở của chủ nghĩa cổ điển Pháp.
Hai công trình tiêu biểu về mặt cung điện của chủ nghĩa cổ điển Pháp là Điện Louvre và Điện Versailles.
Ở Điện Louvre, quy luật tổ hợp đã được tập trung vào mặt đứng của công trình, hình thành một kiểu mặt đứng mẫu mực của kiến trúc Cổ điển chủ nghĩa: mặt đứng nhà có phân vị ngang, từ dưới lên trên chia làm ba phần và phân vị dọc chia làm năm đoạn.
Phân vị ngang ba phần, gồm phần thứ nhất là tầng một có tạo hình vững chắc, phần giữa thông suốt hai tầng là hành lang cột kép và phần thứ ba trên cùng là diềm mái. Tỷ lệ các phần là 2:3:1 tương ứng với các diện đặc - rỗng - đặc.
Phân vị dọc có năm đoạn gồm năm phần với các khối đặc - rỗng - đặc - rỗng - đặc. Qua cách chia như vậy, công trình có phần chính phần phụ rõ ràng, đơn giản và nghiêm túc.
Điện Versailles một kiệt tác khác - là cung điện lớn nhất Châu Âu, có kiến trúc phức tạp, khối tích đồ sộ dài tới 550 mét; là di tích lịch sử lớn nhất thời kỳ quân quyền tuyệt đối, là kết tinh của sự tiến bộ về kinh tế và kỹ thuật của nước Pháp đương thời.
Phong cách kiến trúc của Điện Varsailles nghiêm chỉnh, có tổ chức, có kỷ luật, nhằm ca ngợi chế độ quân chủ ''vĩnh hằng'' theo ý muốn của nhà Vua. Giải pháp quy hoạch rất mới mẻ của quảng trường và ba con đường hội tụ ở phía trước cung điện cũng để nhấn mạnh rằng: cả Paris hướng về Versailles, tập hợp lại, dưới sự lãnh đạo của triều đình.
Trong Điện Versailles còn có một công trình nữa rất đáng chú ý là Phòng Gương có kích thước 73 x 9,7 mét, cao 13,1 mét: bên trong có 17 cửa vòm đối diện với 17 tấm gương lớn, tường ốp bằng đá cẩm thạch trắng, cột xây bằng đá cẩm thạch xanh. Đó là ví dụ điển hình của phong cách Rococo, ra đời vào nửa đầu thế kỷ XVIII, tuy có hơi lạm dụng trang sức nhưng tinh xảo.
Nhìn chung lại, chủ nghĩa Cổ điển Pháp có ảnh hưởng khá lớn đối với kiến trúc Châu Âu.
*
* *
