Nội dung

Mười hai con giáp

            Mười hai con giáp theo thứ tự là Tý, Sửu, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi. Cứ 12 năm là một vòng chúng ta thường nghe thấy: Bạn sinh năm nào? Tôi sinh năm Sửu, chính là theo ý nghĩa đó. Mười hai con giáp có thể đùng để tính năm, tháng, giờ, vì vậy trên bưu thiếp mừng năm mới, thường có hình vẽ 12 con giáp, đại biểu cho năm đó.

Dùng mười hai con giáp biểu thị phương vị và giờ. Mười hai con giáp là phương pháp tính giờ của Trung Quốc thời xưa, cũng có thể dùng để biểu thị phương vị.

Đồng hồ nhật quỹ dùng 12 con giáp biểu thị phương vị. Theo thứ tự ghi bằng chữ 12 con giáp thể hiện ra phương vị, như vậy căn cứ vào vị trí bóng chiếc gậy hiện lên, có thể biết giờ giấc.

Phương pháp biểu thị phương vị. Đem phương vị chia thành 12 bộ phận, phương nam thẳng với giờ Ngọ, vì vậy khi mặt trời ở hướng chính Nam, chúng ta có thế gọi là chính Ngọ.

Phép biểu thị giờ. Chia một ngày ra làm 12 phần bằng nhau, cứ hai giờ thì kẻ một vạch, tổng cộng có 12 vạch. 0 giờ đêm rơi vào độ vạch Tý, 12 giờ trưa rơi vào độ vạch Ngọ.

v     CÂU CHUYỆN VỀ MƯỜI HAI CON GIÁP

Từ rất lâu rồi, Ngọc hoàng thượng đế để phối hợp 12 địa chi, đã quyết định chọn 12 động vật làm đại biểu cho 12 địa chi. Ngài chọn một đảo nhỏ trong hồ làm điểm kết thúc cuộc đua và nói trước cho các loài vật biết chỉ có 12 con vật đến đích trước mới trưng tuyển.

Tất cả các động vật đều tham gia cuộc đua này. Mèo và chuột đến ven hồ trước, chúng nhìn sang hòn đảo giữa hồ, nhưng vì không biết bơi nên không thể nào tới được. Lúc này có một con trâu đi tới, chuột và mèo nhờ trâu chở chúng đi, trâu đồng ý và để cho hai con vật này ngồi trên lưng mình rồi bơi về phía hồ. Khi bọn chúng đi được nửa đường, con chuột xảy ra một ý nghĩ xấu, nhân lúc con mèo không để ý, nó lén đẩy mèo ngã xuống nước, đồng thời giục trâu lên bờ nhanh (Trung Quốc không dùng Mão là Mèo như ta mà dùng là thỏ).

Rốt cuộc, con chuột đã giành được quán quân trong cuộc đua chọn 12 con giáp này, theo sát đó là các con trâu, hổ, thỏ, rồng, rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, chó, lợn. Con mèo rơi xuống nước dù có cố gắng liều mạng nhoai lên bờ, nhưng vàn đứng thứ 13 và vì thế mà mất danh dự được lựa chọn. Từ đó mèo rất thù chuột và lòng hận thù đó được truyền từ đời này sang đời khác. Cho đến tận bây giờ, chỉ cần thấy chuột là mèo nhất định vồ ngay.

Lịch biểu thị bằng mười hai con giáp

 Mười hai con giáp đầu tiên được chế định để gọi 12 tháng của một năm.

Phép biểu thị tháng

 Lịch thời xưa, lấy tháng 11 có ngày đông chí làm tháng Tý, các tháng khác gọi tên theo thứ tự mười hai con giáp (tháng 12 là tháng Sửu, tháng giêng là tháng Dần . . .)

Mười hai con giáp trong nông lịch

Dùng 10 con (Giáp, ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý) phối hợp với 12   chi có thể biểu thị năm, tháng, ngày)

v     CAN CHI GHI THỜI GIAN

Phối hợp 10 con với 12 chi với nhau sẽ được một tổ có tên 60 can chi, những tên gọi can chi đó có thể theo thứ tự gọi tên mỗi năm. Ví dụ năm 1992 là năm Nhâm Thân, năm 1993 là năm Quý Dậu…

Can chi ghi thời gian là bộ phận tổ thành quan trọng của lịch truyền thống Trung Quốc. Do dùng “60'', con số thuần tuý đó làm chu kỳ tuần hoàn để ghi giờ, nên nó vừa không chịu ảnh hưởng của việc nâng cao trình độ thiên văn học, cải tiến lịch, mà lại vừa không bị trùng đoạn do triều đại thay đổi. Vì vậy nó là một sợi dây nối các phép làm lịch lại, có tác dụng quan trọng đối với tính hoàn chỉnh và tính liên tục của tư liệu lịch sử Trung Quốc.