MARCELLO MALPIGHI NHÀ GIẢI PHẪU HỌC (1628 - 1694)
Nhà giải phẫu học Marcello Malpighi sinh năm 1628, tại một thành phố nhỏ bé cạnh Bologne, Miền Bắc Italia, là con trưởng của một gia đình có 8 người con. Bản tính ít nói, khiêm tốn và hiền từ. Cha mẹ Marcello mất khi ông vừa tròn 21 tuổi. Cậu quyết định tạm gác việc học hành để gánh trách nhiệm, chăm sóc các em. Và ông đã nhận thấy rằng, phương pháp tốt nhất để giúp đỡ mọi người là phải trở thành người thầy thuốc. Năm 23 tuổi, cậu vào học trường Y ở Đại học Bologne. Massari, một Giáo sư tiếng tăm về giải phẫu ở Bologne đã nhận đỡ đầu riêng cho cậu sinh viên y khoa hiền lành và đáng mến này, ông đề nghị Malpighi phụ mổ cho ông và thậm chí mời cậu đến nhà ông để tham khảo thêm sách vở. Tại đây Malpighi đã có dịp làm quen với những công trình khoa học cổ điển của những nhà y học lớn như Vesale, Harvey...cũng tại đây Malpighi đã tìm thấy tình yêu, chính mối quan hệ thân thiết của cậu với cô em gái giáo sư Massari đã dẫn họ đến một cuộc hôn nhân đầy hạnh phúc.
Malpighi nhận học vị Bác sĩ ở Bologne năm 1653, khi ông tròn 25 tuổi. Được sự đề cử của Massari, năm 1656 ông được bổ nhiệm Giáo sư về y học lý thuyết ở Đại học đường Pise (Pizờ). Những bước đầu e dè, thiếu tự tin của Malpighi trong việc nghiên cứu các mô động vật qua kính hiển vi đã được Giovanni Borelli, một vị Giáo sư già, có nhiều kinh nghiệm hơn dìu dắt.
Năm 1659, sức khỏe yếu cộng thêm sự cô đơn do do sống xa gia đình quá lâu đưa Malpighi đến quyết định trở lại Bologne. Sau khi được bổ nhiệm phụ trách môn giải phẫu ở Bologne, ông tiếp tục nghiên cứu nhiều loại mô khác nhau trên kính hiển vi. Trong lúc đang xem xét những cấu tạo tinh vi về phổi của một con ếch, lần đầu tiên ông đã trông thấy túi phổi là những bao chứa đầy không khí với những vách màng trong đó ôxy và khí cacbonic vào ra khỏi máu suốt quá trình hô hấp. Khám phá lớn nhất của Malpighi là lúc công trình nghiên cứu chi tiết về phổi được công bố. Đó là những động mạch phổi nhỏ tiếp tục được phân chia tạo nên những mạng lưới mao dẫn. Mạng lưới này lại được nối trở lại với các mạch nhỏ thuộc hệ tĩnh mạch. Malpighi đã giải thích được sự bí mật mà Harvey đã phải lúng túng khi ông cho xuất bên tác phầm về sự tuần hoàn máu vào năm 1628. Nhưng sự thù hằn lâu đời giữa hai dòng họ Sharaglia và Malpighi đã buộc ông phải lánh đến vùng Messine (Metxin) ở suốt 4 năm. Năm 1668, ông được bầu làm thành viên danh dự của tổ chức Hoàng gia London. Malpighi lần đầu tiên mô tả các hệ hô hấp thần kinh tiêu hóa của con tằm, một loài côn trùng. Các ống bài tiết nhỏ xíu của sâu bọ ngày nay vẫn gọi là ống Malpighi. Malpighi lại chuyến sang nghiên cứu đời sống cây cỏ và nhận thấy chúng cấu tạo bởi các đơn vị rất nhỏ hợp lại mà Malpighi gọi là các túi nhỏ tức là các tế bào. Như vậy ông đã đặt nền móng cho môn giải phẫu thực vật. Ông cũng bắt đầu nghiên cứu phôi gà. Rất nhiều các cấu trúc như lớp Malpighi của da, huyết cầu Palpoghi ở thận và lá lách vẫn còn mang tên ông. Nhưng ngay cả lúc về già, ông vẫn chịu cảnh khủng bố của kẻ thù dòng họ. Chúng cướp phá ngôi biệt thự của ông, phá hủy các dụng cụ khoa học và thậm chí đốt cả tài liệu và bản thảo của ông. Năm 1691 ông rời Bologne đến Roma và trở thành vị Bác sĩ riêng cho Innocent XII (Innôxăng). Malpighi mất vào năm 1694.
GS. VŨ VĂN CHUYÊN
