RAPHAEL (1483 - 1520)
Danh họa Raffaello Sanzio, thường gọi là Raphael, là một trong những họa sĩ vĩ đại nhất, họa sĩ số một của nhà thờ Thiên Chúa giáo, tinh hoa của thời đại Phục hưng Italia. Trong cuộc đời 37 năm ngắn ngủi của mình, Raphael đã làm nên một phong cách hội họa và một nhân cách có sức hấp dẫn lạ thường, không ngừng làm kinh ngạc và say mê những người yêu chuộng mỹ thuật trên khắp các châu lục.
Raphael cùng với Leonardo da Vinci (1450 - 1520), Michelangelo (1475-1564), Titian (1489- 1576) trở thành những đại biểu xuất sắc nhất của mỹ thuật Phục hưng Italia. Trong đó, nếu như Leonardo da Vinci là thiên tài hội họa với nhiều kiếm tìm khám phá, xây dựng nhiều quy tắc và phát minh ở nhiều lĩnh vực trong đó có Phép phối cảnh (Perspective) trong hội họa; nếu như Michelangelo tác giả của một khối lượng khổng lồ những tác phẩm nghệ thuật của cái bi thương nhưng hùng tráng; nếu như Titian để lại rất nhiều tác phẩm với màu sắc lộng lẫy thiết tha, thì Raphael là người có tài tinh lọc những gì là tốt đẹp nhất trong mỹ thuật của các vị tiền bối. Raphael là người có tài kết hợp cả những đều khó kết hợp nhất: rất xưa mà nay, huyền thoại với đời thường, thiêng liêng thánh thiện và trần gian gần gũi... để làm nên những tác phẩm bất hủ với bố cục hoành tráng mang tính tổng hợp của các phong cách Phục hưng.
Raphael sinh năm 1483 tại Urbino. Thời gian học tập ở Urbino và Peruga, Raphael từng là học trò của danh họa Pietro Perugino (1450 - 1523). Thời kỳ mở đầu này, Raphael đã vẽ nhiều tranh chịu ảnh hưởng của thầy, có thể kể như Thánh Niccolo (Saint Niccolo da Tolantino Altarpiece, 1501. Bảo tàng Capodimonte, Naples); Jésus chịu đóng đinh trên thánh giá (The Cruci fixon, 1502. Phòng tranh quốc gia London); Trao vương miện trinh nữ (coronation of the Virgin. 1503. Vatican). Lễ cưới Trinh nữ (Marage of the Virgin. 1504. Phòng tranh Brera Milano).
Năm 1504, Raphael tới Florence. Raphael đã gặp Leonardo da Vinci và Michelangelo đang làm việc ở đây. Raphael học tập những nghệ sĩ tài ba đã nổi tiếng này và sáng tạo nên những tác phẩm của riêng mình. Trong khoảng thời gian 4 năm ở Florence, Raphael đã vẽ nhiều tranh, trong đó có những bức nổi tiếng như: Đức bà và Hài đồng lên ngôi với 5 thánh (The Madonna and Child enthroned with Five Saints - 1505. Bảo tàng Metropolitan, New York), Thánh Michael và con rồng (Saint Michael and Dragon - 1505. Bảo tàng Louvre, Paris), Chân dung Angelo Doni (Pottrait ofangelo Doni - 1506. Phòng tranh Pitti, Florence), Hạ huyệt (The entombment 1507. Phòng tranh Borghese, Roma).
Năm 1508, Raphael được Giáo hoàng Julius II mời tới làm việc tại Roma. Chính ở đây, ông đã có nhiều đóng góp quan trọng, để lại nhiều tác phẩm nổi tiếng thế giới như: Tranh luận về lễ ban phước (Dispute. 1509-1510, Vatican, Roma), Trường Athènes (The School of Athénes - 1510-151. Vantican Roma). Đặc biệt là một loạt tranh Tôn giáo rất đẹp như: Đức bà Garvagh Madonna, 1510. Phòng tranh Quốc gia London), Đức bà alba (The Alba Madonna. 1511. Phòng tranh Quốc gia Washington). Đặc biệt nhất là bức Đức Bà Sixtine (The Sixtine Madonna. 1512-1513. Bảo tàng Dresden). Kiệt tác này là đỉnh cao và sự tổng kết về tranh Thiên Chúa giáo. Trường Athènes là bức tranh tường khổ lớn được Raphael vẽ tại Phòng chữ ký (Stanza della Segnatura) của Giáo hoàng ở Vatican. Trong đó, ông đề cao triết học Hy Lạp Cổ đại, một điều không thể chấp nhận đối với Thiên Chúa giáo thời Trung cổ. Tất cả các mặt hình họa, phối cảnh, bố cục, màu sắc... được Raphael giải quyết một cách hoàn hảo đến mẫu mực. Trên nền cao của ngôi đền nguy nga tráng lệ, đồng thời cũng là trung tâm của bức tranh, Raphael đã thể hiện hai triết gia vĩ đại Platon và Aristotles vừa đi vừa tranh luận. Đây chính là những người đặt nền tảng cho triết học Châu Âu. Xung quanh và những bậc thang thấp là những học giả, những đại biểu của tư tưởng, khoa học, nghệ thuật của các thời kỳ sau đó suốt một chiều dày lịch sử 2.000 năm tới thời Raphael. Hơn năm mươi nhân vật được diễn tả trong một bố cục gắn bó chặt chẽ, với tương quan sáng tối lý tưởng làm nổi bật các nhân vật trên một nền kiến trúc tầng tầng lớp lớp trong sáng và sâu thẳm.
Hai năm sau khi Raphael vẽ bức Trường Athènes, ông vẽ bức Đức bà Sixtine cho nhà thờ Saint Sixto. Bức tranh có bố cục tài tình khéo léo với 6 nhân vật, tạo nên tam giác ổn định bền vững như mong muốn trường tồn của nhà thờ. Đỉnh cao trang nghiêm đường bệ là hình Đức Mẹ Đồng trinh bế Chúa Hài đồng với những nét tâm lý sâu sắc từ dáng ngồi đến ánh mắt, như tiên báo một con người sinh ra để làm những việc lớn lao phi thường. Xung quanh khuôn mặt ngời sáng của Đức Mẹ và Chúa Hài đồng là vầng hào quang kỳ ảo, nếu ta nhìn kỹ sẽ thấy vầng hào quang này soi rõ vô vàn những khuôn mặt đang hướng về Chúa. Hai bên là các nhân vật: Saint Sixto và Barbara đang tôn vinh Đức mẹ và Chúa Hài đồng, tất cả đang bồng bềnh lên mây. Bên dưới cận cảnh bức tranh được kết bởi hai Thiên thần hướng thượng. Màu sắc ở đây cao nhã mà tha thiết. Những hình ảnh hết sức tôn nghiêm nhưng lại gần gũi lạ thường. Bức tranh này là bản tổng kết tuyệt vời của Raphael về đề tài Tôn giáo và tình mẹ con để mãi mãi về sau chưa ai có thể vượt qua.
Chỉ sau 5 năm tới làm việc tại Roma, khi Giáo hoàng Julius II mất (1513), danh tiếng Raphael đã vang dội. Tài năng và sự uyên bác của ông đã ảnh hưởng to lớn tới giới họa sĩ trẻ ở Italia thời bấy giờ. Tiếp theo bảy năm cuối đời của ông, Raphaet đã làm việc dưới thời Giáo hoàng Leon X, mặc dù phải đảm đương nhiều trọng trách, giám sát các công trình ở Vatican, ông vẫn lãnh đạo một tập hợp đông đảo các nghệ sĩ tài năng, trong đó có Giulio Romano và Giovan Francesco Penni. Với hội họa, Raphael tiếp tục sáng tạo nhiều tác phẩm đẹp và hoành tráng như: Bà Velata (La Donna Velata, 1514, Phòng tranh Pitti, Florence), Đức mẹ ngồi ghế (The Madonna of the chair. 1515. Phòng tranh Pitti, Florence). Đám cháy ở Borgo (The fire in the Borgo. 1515. Vatican), Mẻ lưới kỳ diệu (The miraculous draught of fishes. 1515. Bảo tàng Victona và Albert, London), Gia đình Thánh Francisi (The Holy family of Francisi 1518. Louvre, Paris).
Raphael mất vào năm 1520 ở tuổi 37 trong vinh quang tuyệt đỉnh và sự tiếc thương vô hạn của bạn bè và những người yêu thích tranh của ông.
Họa sỹ TRƯƠNG THẢO
Đức mẹ Sixtin (The Sixtine Madonna)
Màu dầu: 104 x 77cm
Sáng tác năm 1512 - 1513
Bảo tàng Dresden – Đức
Tác phẩm này có thể được coi như là tác phẩm tiêu biểu của hội họa Phục hưng Italia.
Đức mẹ Sixtin là bức tranh nổi tiếng nhất của Bảo tàng Dresden. Raphael vẽ tranh này vào năm 1512 - 1513 theo yêu cầu của Giáo hoàng Julius II cho nhà thờ San Sisto. Bức tranh được gọi theo tên nhà thờ này. San Sisto là vị Thánh ủng hộ loài người, ở bên trái tranh. Thánh mang nét mặt của Giáo hoàng Julius, người muốn được nổi tiếng bằng cách bắt Raphael vẽ Thánh theo hình mình. Đối diện với Thánh Sixto là Thánh Barbara. Đức Mẹ bế Chúa Hài đồng đang từ trên mây đi lại. Hình ảnh Đức Mẹ là sự kết hợp vẻ đẹp thánh thiện với vẻ đẹp dịu dàng của người phụ nữ. Bố cục tranh dựa theo một tam giác bao gồm các nhân vật chính.
Vẻ uyển chuyển và duyên dáng này có được nhờ cách bố trí không gian phối cảnh chính xác hơn là lỗi nghĩ của thời kỳ tiền Baroque về cái vô hạn và là bố cục kịch trường. Vì thế nó vẫn thuộc phạm vi thời Phục hưng. Thực ra ý bức tranh này phỏng theo kiểu cửa sổ mở ra phía bầu trời, bởi nó được vẽ cho bàn thờ Sixto ở Piacenza.
NNC Mỹ thuật HẢI YẾN
