SÁCH IN Ở ẤN ĐỘ
Với khoảng 20.000 đầu sách một năm, Ấn Độ hiện nay đứng thứ 8 về sách in trên Thế giới. Với một bầu không khí thuận lợi cho sáng tác văn học, những chính sách và thể chế dân chủ; các nhà in được trang bị ngày một tốt hơn, có khối lượng lớn giấy sản xuất trong nước, có bí quyết công nghệ cần thiết; có một mạng lưới phát hành hiệu quả và không khí ham đọc sách ngày càng một cao, nước này hiện có một cơ cấu xuất bản lớn nhất trong các nước đang phát triển.
Sau một cuộc điều tra về công nghiệp in sách ở Ấn Độ do Hội đồng quốc gia nghiên cứu kinh tế ứng dụng tiến hành, được biết Ấn Độ hiện có hơn 3.000 nhà xuất bản đang hoạt động; trong đó có khoảng 100 nhà xuất bản lớn, một năm cho ra đời ít nhất 50 đầu sách. Đứng đầu là các loài sách sư phạm. Tuy rằng phần lớn ngành xuất bản nằm trong tay tư nhân, song cũng có khoảng 450 công ty thuộc khu vực công cộng hoạt động trong ngành này. Và trên thực tế, Chính phủ Trung ương là nhà xuất bản lớn nhất Ấn Độ, chiếm khoảng 20% số lượng sách in ra trong nước.
Vấn đề biên tập và xuất bản sách ở Ấn Độ cần được đánh giá trong hoàn cảnh cực kỳ đa dạng về ngôn ngữ và chủng tộc. 15 thứ tiếng chỉnh đã được Hiến pháp thừa nhận là ngôn ngữ dân tộc (theo thứ tự vần chữ cái): Át xam, Bengali, Gujarati, Hinđi, Kannara, Kasmitri, Malayalam, Mahrathi, Oriya, Penjabi, Sanskrit, Xinđi, Tamil, Telugu và Urđu. Đó không phải là những thổ ngữ hay những biến dạng của cùng một ngôn ngữ, mà là những ngôn ngữ khác hẳn nhau. Mỗi ngôn ngữ có một nền văn học phong phú riêng và được hàng triệu người sử dụng.
Bên cạnh những thứ tiếng chính đó và một số thứ tiếng khác không quan trọng bằng - như các thứ tiếng Đông, Konkani, Maithili, Maripuri, Nêpan và Raiaxthani - cũng được đông đảo người Ấn Độ sử dụng; còn có gần 400 ngôn ngữ bộ tộc hầu hết không có chữ viết. Vấn đề chữ viết cũng phức tạp hầu như không kém. Không kể chữ viết Ả Rập – Ba Tư và La tinh, 11 hệ thống chữ viết lớn ở Ấn Độ là Nagari, Bengali, Atxam, Manipuri, Oriya, Telugu, Kannara, Tamil, Malayalam, Gujarati và Gulmukhi.
Rồi lại còn có truyền thống truyền miệng, sự hiện diện oai nghiêm của khẩu ngữ mà cho đến cả ngày nay cũng không thể thay thế. Đối lập với sách viết những cuốn sách “nói”, tức những người kể chuyện dân gian, hiện nay vẫn còn là một hình ảnh quen thuộc. Trên tàu hoặc trong những dịp hội hè ở thôn xóm, họ vẫn thu hút đông đảo thính giả bằng những lời ca hoặc những câu chuyện của họ. Bây giờ cũng vậy, những khu chợ nhộn nhịp ở những thành phố như Calcutta tối đến biến đổi hẳn đi như bởi một phép mầu nào đó, khi đó người dân tụ tập đông đảo để nghe kể một đoạn trong các trường ca Ramayana hay Mahabrataha.
Một vài số liệu dưới đây cho phép hình dung các hoạt động văn học trong các ngôn ngữ lớn ở Ấn Độ, cũng như các tác phẩm viết bằng tiếng Anh của các tác giả Ấn Độ. Trong một năm gần đây, Ấn Độ đã xuất bản tổng cộng 21.265 đầu sách: 77 cuốn tiếng Atxam, 1302 cuốn tiếng Bengali, 10438 cuốn tiếng Anh, 972 cuốn tiếng Gujarati, 2633 tiếng Hinđi, 306 cuốn tiếng Kannada, 595 cuốn tiếng Malayalam, 1514 cuốn tiếng Mahrathi, 322 cuốn tiếng Oriya, 597 cuốn tiếng Penjabi, 177 cuốn tiếng Sanskrit, 910 cuốn tiếng Tamil, 817 cuốn tiếng Telugu, 352 cuốn tiếng Urdu và 253 cuốn bằng các thứ tiếng khác. Tác phẩm văn học chiếm khoảng 33% tổng số (trừ trường hợp tiếng Anh, trong đó sáng tác văn học là không đáng kể tại Ấn Độ). Còn có một thực tế khác nữa, là dưới 7% tổng số dân Ấn Độ biết nói một thứ tiếng Ấn Độ khác ngoài tiếng mẹ đẻ của mình vì những ngôn ngữ chính không bị giới hạn ở từng vùng hay từng thanh phổ hoặc tất cả các bang và toàn lãnh thổ Ấn Độ đều sử dụng nhiều thứ tiếng.
Do được rất đông đảo người dân sử dụng, tiếng Hindi đã được tuyên bố là tiếng nói chính thức của Ấn Độ và đang có mọi cố gắng để khuyến khích và mở rộng việc dùng tiếng nói này trong cả nước. Số lượng ấn phẩm hằng năm bằng tiếng Hinđi chỉ thua kém có tiếng Anh.
Việc dùng tiếng Anh không những không cản trở mà còn góp phần đáng kể vào việc phát triển và làm phong phú thêm sức biểu hiện của các tiếng nói chính của Ấn Độ. Hiện nay, Ấn Độ đứng thứ ba Thế giới sau Mỹ và Anh về số lượng sách xuất bản bằng tiếng Anh.
Những nhân tố chính chi phối các hoạt động xuất bản ở một nước là tỷ lệ người dân biết chữ, trình độ học vấn và số người có học trong dân chúng cũng như các chính sách và các chương trình giáo dục; bởi vì phần lớn các sách xuất bản, nhất là ở các nước đang phát triển, là sách giáo khoa và các loại sách sư phạm khác. Tuy tỉ lệ người dân biết đọc không nhất thiết đồng nghĩa với thói quen đọc sách, nhưng nó vẫn là điều kiện tiên quyết cho thắng lợi của mọi chương trình khuyến khích đọc sách.
Theo cuộc điều tra dân số mới nhất năm 1981, tỷ lệ dân số biết chữ ở Ấn Độ là 37%, tăng gần 7% so với các số liệu thu thập được trong lần điều tra năm 1971. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là số người mù chữ ở Ấn Độ giảm đi. Ngược lại, do dân số phát triển mạnh trong thập kỷ đó, số người mù chữ ở Ấn Độ đã tăng lên thêm 48 triệu.
Điều đó có thể giải thích phần nào một nghịch lý hiển nhiên: tuy Ấn Độ là một trong những nước đứng đầu về số lượng sách in ra, song sản lượng tính theo đầu người của Ấn Độ vẫn thấp hơn con số trung bình trên Thế giới rất nhiều. Mức tiêu thụ sách tính theo đầu người ở Ấn Độ không đến 32 trang sách một năm, trong khi con số ấy lên tới 2000 trang tại các nước công nghiệp. Số lượng xuất bản cho mỗi đầu sách ở Ấn Độ cũng kém xa con số trung bình trên Thế giới: sách in bằng các thứ tiếng Ấn Độ ít khi vượt quá 1000 bản cho mỗi đầu sách, còn sách tiếng Anh thì nhiều nhất là từ 1000 đến 2000 bản.
Tuy nhiên, những tiến bộ trong mấy năm gần đây nhất là từ sau ngày độc lập, cho phép hình dung một cách lạc quan tương lai của ngành in và xuất bản ở Ấn Độ.
Ngày nay, công nghiệp in ở Ấn Độ đang ở trên ngưỡng cửa một cuộc cách mạng khi mà ngày càng nhiều nhà xuất bản chuyển từ việc sắp chữ tay sang sắp chữ cơ khí hay sắp chữ chụp với những thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, tuyệt đại đa số các máy in hiện đang hoạt động ở Án Độ vẫn còn là máy in tipô; số còn lại là máy in offssét tờ rời, thường là một màu. Phần lớn số thiết bị này nhập từ nước ngoài, nhưng Ấn Độ đã bắt đầu tự sản xuất nhiều loại máy in, cả máy offssét lẫn tipô.
Nếu cho rằng, phát minh của Gutenberg được một nhà truyền giáo dòng Tên đưa vào Ấn Độ năm 1557; thì chỉ mất có hơn 100 năm nó đã lan truyền tới nước này. Một thời kỳ mà các phương tiện truyền thông chậm hơn bây giờ rất nhiều; ta có thể tin rằng, các kỹ thuật hiện đại cần một phần nhỏ thời gian nói trên là có thể lan truyền tới không chỉ những thành phố lớn mà cả các vùng nông thôn Ấn Độ. Ngày nay, nhờ có máy vi tính và máy in lazer, kỹ thuật xuất bản tại nhà đã được du nhập vào Ấn Độ. Hơn nữa, nhiều trường Đại học ở Ấn Độ đã đưa môn xuất bản vào giáo trình của mình và hiện đã có nhiều chương trình đào tạo nội bộ các nhà biên tập và xuất bản. Nhiều tổ chức chuyên môn, công cộng lẫn tư nhân, hàng năm trao tặng các giải thưởng về những phần thưởng vật chất khác để khuyến khích những tác phẩm và ấn phẩm có chất lượng. Sau cùng, các chợ sách và triển lãm sách được tổ chức trong cả nước và ngày càng có nhiều cuốn sách được dịch từ một thứ tiếng Ấn Độ này sang một thứ tiếng Ấn Độ khác.
LOKENATH BHATTACHARYA
