“CẢI CÁCH MEIJI” Ở NHẬT BẢN
Một ngày vào tháng 7 năm 1853 nước Mỹ đã đưa một hạm đội tiến vào cảng Ugara của Nhật Bản dùng vũ lực uy hiếp cửa ngõ của nước này vốn đã từ lâu thực hiện “bế môn tỏa cảng”, buộc Nhật Bản phải ký những điều ước bất bình đẳng. Sau đó các cường quốc phương tây Anh, Nga, Pháp... cũng nhanh chóng kéo đến, nêu lên những đòi hỏi ngang ngược đối với Nhật Bản. Như vậy là móng vuốt của chủ nghĩa thực dân đã vươn tới Nhật Bản.
Lúc bấy giờ Thiên hoàng Nhật Bản không có thực quyền, người nắm quyền cai trị thực dân là Shôgun (Tướng quân) của Mạc phủ. Mạc phủ vốn là đại bản doanh của các Shôgun mổi lần mang quân đi xuất chinh. Sau này quyền lực Shôgun lấn át quyền lực Thiên hoàng, nắm quyền cai trị trong cả nước. Mạc phủ trên thực tế trở thành trung tâm Chính trị quốc gia với tư cách là cơ quan chính quyền cao nhất trong cả nước. Mạc phủ thực hiện chính sách bóc lột tàn khốc đối với nhân dân khiến cho họ “sống dở chết dở”, làm cho kinh tế trong nước lạc hậu, đất nước suy yếu. Chính sách “đóng cửa” của Nhật lần lượt bị pháo hạm các nước phương Tây phá vỡ, mâu thuẩn giai cấp và nguy cơ dân tộc ngày càng trở nên gay gắt.
Tháng 12 năm 1866, Thiên hoàng Mutsuhito, hiệu là Meiji (Minh Trị) bắt đầu trị vì đất nước, kế nghiệp vua cha. Ông đã tập hợp quanh mình những người có tư tưởng chống đối Mạc phủ và đại diện cho quyền lợi của giai cấp tư sản mới lên cùng tầng lớp quí tộc mới. Dưới ngọn cờ “Phò Thiên hoàng đánh đổ Mạc phủ”, cuộc chiến lật đổ chế độ Mạc phủ bắt đầu. Tháng 11 năm 1868, một trận quyết chiến chiến lược để phân định thắng bại đã diễn ra giữa 15000 đại quân Mạc phủ của Shôgun Tokugawa với quân đội của Thiên hoàng. Quân đội của Thiên hoàng cuối cùng đã toàn thắng trong chiến dịch này. Đến mùa hè năm 1869, các lực lượng quân đội của Shôgun ở khắp nơi đều bị quân Thiên hoàng đánh tan.
Tháng 3 năm 1869, Thiên hoàng Meiji dời đô từ Kyôtô về Edo vốn là trung tâm chính trị của Nhật Bản và đổi tên thành Kyôtô. Đến đây, chế độ Mạc phủ của dòng họ Tokugawa thống trị Nhật Bản 265 năm đã bị lật đổ hoàn toàn. Nước Nhật bước vào một thời kỳ phát triển mới. Chính phủ Meiji ra sức sửa đổi đường lối cai trị mong muốn xây dựng một nước Nhật Bản từ lạc hậu, nhược tiểu trở thành một nước hùng mạnh thịnh vượng. Trong thời kỳ từ 1868 đến 1873, chính phủ Meiji đã thi hành một loạt chính sách cải cách mà lịch sử nước Nhật gọi là Cải cách Meiji (Minh Trị duy tân) . Trong đời kỳ cải cách này, nước Nhật xuất hiện một cao trào “tìm tri thức trên thế giới”, ra sức học tập phương Tây, nhập hàng loạt thiết bị kỹ thuật từ nước ngoài, xây dựng rất nhiều xí nghiệp, đẩy mạnh phát triển công thương nghiệp, đặc biệt thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của giáo dục, thực hiện mục tiêu “khắp nơi không có gia đình nào không đi học, trong nhà không có người nào thất học”, nâng cao dân trí, đề cao tố chất dân tộc.
Cải cách Meiji là một bước ngoặt trong lịch sử Nhật Bản. Từ đây Nhật Bản từ xã hội phong kiến bước lên con đường tư bản chủ nghĩa. Chỉ hơn 20 năm sau, Nhật Bản đã vượt lên trở thành một cường quốc ở phương Đông.
