FRANZ KAFKA (1883 - 1924)
NHÀ VĂN SÉC
Franz Kafka (Phranz Kapka) là nhà văn séc, sinh ở thủ đô Praha trong một gia đình gốc Do Thái xứ Bôhêm. Cha là thương gia Tiệp nhưng đã gia nhập cộng đồng người Đức ở Praha. Học xong trung học, Kafka vào học luật và tập viết văn. Năm 1906, bảo vệ luận văn Tiến sĩ. Năm 1908, vào làm việc tại cơ quan Bảo hiểm tai nạn công nhân ở Praha song vẫn say mê sáng tác. Năm 1917, bị lao nặng và phải đi dưỡng bệnh một thời gian dài. Năm 1923, gặp Đôra Đimăng, một thiếu nữ Do Thái, ông đem lòng say mê, nhưng do bệnh tình tăng đột ngột ông đành vĩnh biệt mối tình khi trút hơi thở cuối cùng ở một bệnh viện gần thủ đô Viên. Sau khi ông mất, trái với di chúc của ông muốn đốt hết mọi sáng giác; người bạn thân là Măc Prôt đã cho in một số di cảo và ông trở thành một hiện tượng, một bậc thầy của văn học hiện đại phương Tây.
Tác phẩm của Kafka còn lại không nhiều. Khi ông còn sống, ông mới cho in một số truyện ngắn như lời phán xét, Hóa thân, Trại cải hối,… Tác phẩm được in sau khi ông mất có các tiểu thuyết như Vụ án, Lâu đài, Châu Mỹ…
Nhìn chung, các sáng tác của Kafka chịu nhiều ảnh hưởng trái ngược nhau, cực kỳ sâu sắc và cực kỳ phức tạp. Trong chiều hướng chung nhất, ông là hiện thân của tâm thế xã hội phương Tây hồi đầu thế kỷ khi xảy ra Đại chiến thế giới thứ I và manh nha dự báo những tín hiệu của cơn bão đại chiến thế giới II. Do đó, nhân vật sáng tác của Kafka không còn là con người cụ thể mà đã được trừu tượng hóa như những thân phận số phận. Những yếu tố hiện thực cũng được chuyển hoá mông lung như những sự kiện âu lo về cái mông lung hư ảo, cái bất định khôn lường. Trong những tác phẩm đó, tiểu thuyết vụ án được Kafka viết bằng tiếng Đức trong khoảng năm 1916 - 1917, xuất bản lần đầu năm 1924, là một thí dụ tiêu biểu. Tác phẩm gồm 10 chương kể về Giôdepk, một thanh niên chưa vợ, làm công cho một ngân hàng. Đúng buổi sớm sinh nhật lần thứ 30, anh vừa choàng dậy thì bị cảnh sát ập đến bắt mà không cho anh biết rõ tội danh gì. Sau đó, anh được tại ngoại nhưng vẫn luôn bị tra hỏi, chất vấn. Ngay các quan toà, luật sư, người nhà và bạn bè quen biết cũng không rõ anh mắc tội gì. Một năm sau, có hai người diễn viên ở khu phố bên đến giải anh đi ra ngoại ô tăm tối và thọc dao vào tim anh. Ở đây toàn bộ khung cảnh giả tưởng để nói lên cái không khí ngột ngạt, phi lý và vô nghĩa lý của kiếp người. Xét trên phương diện tư duy nghệ thuật, Kafka đã góp phần khơi mở sâu hơn các miền tâm thức và cách thức biểu hiện đời sống thực tại. Đó chính là tiếng, nói tiên tri, dự báo những khủng hoảng sâu sắc trong xã hội phương Tây ở một thời kỳ lịch sử.
