Kế hoạch hóa gia đình và các biện pháp tránh thai
1. Kế hoạch hóa gia đình là gì?
Nhiều người khi nói đến kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) là nghĩ ngay đến tránh thai và phá thai. Điều này có lý do của nó, chẳng cứ ở nước ta mà trên thế giới chương trình KHHGĐ cũng tiến triển qua nhiều thời kỳ. Khi nhận thức được nguy cơ của vấn đề gia tăng dân số thì biện pháp trực tiếp có thể làm giảm mức sinh trước hết là các biện pháp tránh thai và phá thai (Các hội nghị dân số thế giới đều kêu gọi chính phủ các nước không được coi phá thai là một biện pháp KHHGĐ). Chính vì vậy mà trước đây dùng từ “kiểm soát – sinh sản” thoạt tiên là cuộc vận động “Sinh đẻ có kế hoạch” (SĐCKH) mà biện pháp chủ yếu là đặt vòng (DCTC) và nạo phá thai. Đã có thời kỳ công tác SĐCKH được gọi tắt là “Công tác đặt vòng tránh thai” và các đội làm dịch vụ SĐCKH được gọi là “Đội đặt vòng”.
Những năm gần đây tuy đã đổi “Sinh đẻ có kế hoạch” thành “Kế hoạch hóa gia đình”, nhưng nhiều người vẫn hiểu KHHGĐ với nghĩa rất hẹp của nó. Thực chất KHHGĐ là khả năng làm chủ quyền sinh sản và tình dục mà tạo hóa ban tặng cho mọi người.
Kế hoạch hóa gia đình giúp các cá nhân hoặc các cặp vợ chồng đạt được những mục tiêu sau đây:
a) Tránh những trường hợp sinh ngoài ý muốn.
b) Đạt được những trường hợp sinh theo ý muốn.
c) Để điều hòa khoảng cách giữa các lần sinh.
d) Để chủ động thời điểm sinh con cho phù hợp với tuổi của bố mẹ.
2. Lợi ích của việc tránh thai:
Ở nước ta, có nhiều người còn hiểu rằng các biện pháp tránh thai chủ yếu được thực hiện với mục đích làm giảm mức sinh. Thực ra, tránh thai đã đem lại lợi ích thiết thực cho các bà mẹ và trẻ em góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho mọi người.
Kinh nghiệm thực tế của nhiều nước trên thế giới chứng minh rằng tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh của cả bà mẹ và trẻ em đều tăng lên khi các bà mẹ đẻ quá sớm, quá dày, quá nhiều và quá muộn.
Các biện pháp tránh thai giúp cho các bà mẹ làm chủ được việc sinh đẻ để cho không đẻ quá sớm, quá dày, quá nhiều và quá muộn, nhờ đó sức khỏe của bà mẹ và trẻ em được cải thiện rất nhiều; bệnh tật và tử vong của bà mẹ và trẻ em đều giảm. Tuổi thọ được nâng cao lên nhiều.
a) Biện pháp tránh thai giúp người phụ nữ làm chủ sinh đẻ của mình, chủ động chọn thời gian sinh và khoảng cách giữa các lần sinh cũng như số con mong muốn.
b) Biện pháp tránh thai giúp cho người phụ nữ tránh được những trường hợp “Có thai ngoài ý muốn”. Thai ngoài ý muốn thường kết thúc bằng phá thai, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe phụ nữ.
Những đứa trẻ là kết quả của thai nghén ngoài ý muốn cũng bị thiệt thòi do kém được chăm sóc tốt về vật chất và tinh thần, nhất là những trẻ bị người cha không thừa nhận.
c) Biện pháp tránh thai giúp cho người phụ nữ tránh được những tai biến sản khoa, nhờ không đẻ quá dày, quá nhiều và quá muộn. Đẻ quá sớm khi người phụ nữ chưa phát triển đầy đủ cả về thể chất lẫn tâm lý - xã hội khiến tai biến cho mẹ và con tăng lên. Đẻ quá muộn (sau tuổi 35) làm cho tăng tỷ lệ dị tật ở thai. Đẻ quá nhiều và quá dày khiến cơ thể người phụ nữ bị hao mòn, dễ bị tai biến khi đẻ, và tỷ lệ chết lưu thai nhi và suy dinh dưỡng cũng tăng.
Sinh đẻ ít nghĩa là từ 1 - 2 con và theo sự xếp đặt riêng của mỗi gia đình mỗi cặp vợ chồng sẽ góp phần quan trọng trong:
- Sự nghiệp giải phóng phụ nữ vì nó tạo cho phụ nữ có nhiều thời gian hơn để học tập, để lao dộng có năng suất cao, để phấn đấu chiếm lĩnh những địa vị khoa học và xã hội như nam giới, nghĩa là tạo điều kiện cho việc thực hiện bình đẳng giới.
- Sự nghiệp nâng cao đời sống gia đình. Trước kia chỉ có người chồng lao động kiếm ăn, nuôi cả gia đình vợ và con, còn nay người vợ có công ăn việc làm như người chồng. Do đó đời sống kinh tế, văn hóa gia đình được nâng cao, tạo điều kiện phát triển cho con cái cao hơn, con cái sẽ hơn bố mẹ. Phụ nữ có văn hóa cao, có kỹ thuật cao, có kỹ năng cao, có năng suất cao sẽ đẩy nền kinh tế văn hóa xã hội phát triển mạnh mẽ hơn. Và trong một xã hội kinh tế phát triển cao thì đời sống của phụ nữ, trẻ em và của chung cả gia đình sẽ phát triển tốt hơn.
- sức khỏe của cả gia đình sẽ tốt hơn bởi vì phụ nữ là người đầu tiên cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu cho mọi người trong gia đình: cơm ngon, canh ngọt, nhà cửa gọn gàng vệ sinh, quần áo sạch sẽ, môi trường tinh tươm, bầu không khí gia đình đầm ấm... Đẻ ít con, người phụ nữ, người vợ có văn hóa sẽ hoàn thành tốt chức năng gia đình của mình một cách hoàn thiện.
Do có sức khỏe tốt, có văn hóa và kinh tế tốt hơn, chị em phụ nữ và các cặp vợ chồng có đủ điều kiện để thực hiện quyền hưởng thụ và bồi dưỡng cho sức khỏe tình dục, món quà quí giá mà thiên nhiên ưu đãi cho mọi người một cách bình đẳng.
3. Đại cương về các biện pháp tránh thai:
Người là vốn quý nhất, nhất là người khỏe mạnh. Mỗi biện pháp tránh thai được dùng cho hàng chục vạn người nên khi chọn một biện pháp nào ta cần chú ý các điểm sau:
a) Tính an toàn: Không có tác dụng xấu hay có hại cho người dùng.
b) Tính hiệu quả: Nghĩa là có tác dụng tránh thai cao nhất.
c) Tính dễ hồi phục: Khi muốn, có thể có thai trở lại được dễ dàng.
d) Dễ sản xuất: Không gây ô nhiễm môi trường.
e) Dễ cung cấp: Thuốc tránh thai có thể mua về dùng: còn dụng cụ tử cung phải đến đặt ở cơ sở y tế.
f) Dễ dùng: Thuốc uống có thể tự dùng hàng ngày, còn dụng cụ tử cung chỉ đặt một lần là có tác dụng nhiều năm.
g) Rẻ tiền: Giá cả cũng là một vấn đề cần xem xét sao cho hợp với thu nhập.
h) Được cho phép sử dụng của Bộ Y tế.
i) Được xã hội chấp nhận (văn hóa - tôn giáo).
k) Được người sử dụng chấp nhận không ảnh hưởng đến đời sống, sức khỏe và tình dục của họ.
Có thể nói, hiện nay không có một biện pháp tránh thai “lý tưởng” nào có đầy đủ những tính chất nói trên, với tất cả những ưu điểm. Do đó, khó có thể so sánh các biện pháp tránh thai với nhau. Cần xem xét tất cả những tính chất trên để đảm bảo tính thích hợp của biện pháp tránh thai cho từng người ở một thời kỳ sinh sản nhất định.
Dưới đây, xin bàn đến một vài tính chất quan trọng của biện pháp tránh thai:
4. Tính an toàn:
Là nói về sự an toàn cho người sử dụng. An toàn trước mắt và lâu dài.
Đây là điều cần xem xét trước tiên đối với một biện pháp tránh thai. Nói chung, biện pháp tránh thai nào cũng có thể có một số tác dụng phụ không mong muốn. Biện pháp tránh thai khi áp dụng cụ thể cho một trường hợp nhất định nào đó có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh cho người sử dụng. Thí dụ: như một phụ nữ trên 35 tuổi lại nghiện thuốc lá nặng mà uống thuốc viên tránh thai thì có thể tăng nguy cơ bị ung thư và các huyết khối tĩnh mạch.
5. Tính hiệu quả:
Đó là khả năng tránh thai của biện pháp. Cần phân biệt với tính hiệu quả lý thuyết, tức do biện pháp và tính hiệu quả do sử dụng trong điều kiện thực tế. Thí dụ: viên uống tránh thai có thể có hiệu quả tránh thai rất cao (98%), nhưng nếu người sử dụng không theo đúng hướng dẫn hay quên uống thì tính hiệu quả giảm đi rất nhiều. Biện pháp nào càng ít cần đến sự can thiệp của người dùng (triệt sản, đặt DCTC, thuốc tiêm tránh thai) thì tính hiệu quả của biện pháp gần như được giữ nguyên, hay chỉ giảm chút ít.
Tính hiệu quả của biện pháp tránh thai còn phụ thuộc vào mục đích sử dụng của người dùng. Những người sử dụng biện pháp tránh thai để “thôi đẻ” thường có quyết tâm hơn những người sử dụng biện pháp tránh thai với mục đích “đẻ thưa” do vậy họ thường chấp nhận những biện pháp tránh thai có hiệu quả cao hơn.
Ngoài ra, biện pháp tránh thai do có hiệu quả nhưng nếu người sử dụng nó không liên tục sử dụng thì cũng không đem lại hiệu quả mong muốn. Vì lý do biện pháp tránh thai nào cũng ít nhiều có thể gây ra những tác dụng phụ cho dù đã có lựa chọn cẩn thận, nên cần theo dõi sát những người sử dụng các biện pháp tránh thai để giúp họ khắc phục những tác dụng phụ nếu có, hoặc giúp họ thay đổi biện pháp khác phù hợp hơn nếu như thật sự biện pháp họ đang dùng không còn phù hợp nữa. Việc này rất quan trọng là vì nó góp phần duy trì hiệu quả cho những người sử dụng tránh thai, và quyết định trong việc làm tăng tỷ lệ các cặp vợ chồng sử dụng biện pháp tránh thai và do đó sẽ góp phần giảm tỷ lệ sinh.
Các biện pháp tránh thai được phân thành hai nhóm lớn: biện pháp tránh thai hiện đại và các biện pháp tránh thai tự nhiên (truyền thống). Các biện pháp tránh thai hiện đại gồm: triệt sản (nam và nữ), các hormon tránh thai (dạng uống, tiêm, cấy dưới da, đặt trong âm đạo hay trong buồng tử cung), dụng cụ tử cung (vòng tránh thai), bao cao su tránh thai của nam (condom). Các biện pháp tránh thai hiện đại cũng là những biện pháp tránh thai có hiệu quả cao. Các biện pháp tránh thai tự nhiên gồm: xuất tinh ngoài âm đạo, tính vòng kinh, đo thân nhiệt... Nói chung các biện pháp tránh thai tự nhiên có hiệu quả thấp. Muốn cho chương trình KHHGĐ có kết quả, cần có nhiều người dùng các biện pháp tránh thai và quan trọng là tỷ trọng các biện pháp tránh thai hiện đại phải cao.
6. Các biện pháp tránh thai hiện đại:
Bao cao su tránh thai (Condom):
Là túi cao su mỏng dùng để lồng vào dương vật khi giao hợp, bao cao su ngăn không cho tinh dịch đi vào âm đạo do đó không thể có thai, bao chỉ dùng cho một lần giao hợp. Đeo bao cao su vào khi dương vật ở trạng thái cương cứng, sau khi xuất tinh, dùng hai ngón tay giữ bao cao su và rút dương vật ra, để tránh trào tinh dịch vào âm hộ, âm đạo. Một giọt tinh dịch rớt vào âm đạo cũng có thể có thai. Kỹ thuật đúng nhất là dùng bao cao su từ khi khởi đầu giao hợp cho đến khi xuất tinh xong.
Tính hiệu quả tránh thai phụ thuộc nhiều vào người sử dụng. Nói chung trong các biện pháp tránh thai hiện đại, bao cao su có hiệu quả thấp nhất.
Bao cao su tránh thai còn có tác dụng phòng một số bệnh lây theo đường tình dục như lậu giang mai, loại bao cao su chất lượng cao có thể phòng bệnh “Suy giảm miễn dịch mắc phải HIV/AIDS. Có loại bao cao su có thêm thuốc diệt tinh trùng để tăng hiệu quả tránh thai.
Dụng cụ tử cung:
Lẽ ra phải gọi đầy đủ “dụng cụ tránh thai đặt trong buồng tử cung”, nhưng quen gọi là DCTC hay “vòng tránh thai”. Dụng cụ tử cung (DCTC) là một vật có thể là chất dẻo đơn thuần chất dẻo có chất đồng hay hormon tránh thai, hoặc bằng thép không gỉ..., được dùng đặt vào buồng tử cung để tránh thai. Trước năm 1980, người ta giải thích tác dụng tránh thai của DCTC là chống lại sự làm tổ của trứng sau khi đã thụ tinh. Hiện nay người ta cho rằng DCTC có chất đồng làm giảm số lượng, và sức sống của tinh trùng khi tới gặp tế bào trứng và gây khó khăn cho sự di chuyển của trứng về tử cung. Thường không đặt DCTC cho những phụ nữ chưa có con thời điểm đặt thông thường là vào ngày thứ 4, thứ 5 của kỳ kinh. Có thể đặt DCTC ngay sau khi sảy, hay nạo thai nếu chắc chắn là không sót nhau hay nhiễm khuẩn.
DCTC phải do cán bộ y tế đã huấn luyện đặt tại cơ sở y tế, trong điều kiện vô khuẩn.
DCTC không làm tăng nhiễm khuẩn sinh dục, cũng không làm tăng chửa ngoài tử cung.
Có một số hoàn cảnh đặc biệt khiến người phụ nữ không thể dùng DCTC, việc này do cán bộ y tế thăm khám và quyết định. Đó là: có thai hay nghi có thai: hay nghi ngờ ung thư đường sinh dục, ra máu âm đạo không rõ nguyên nhân, tử cung bất thường, có bệnh lây theo đường tình dục, có nguy cơ mắc bệnh lây theo đường tình dục do bản thân có nhiều bạn tình hay bạn tình có quan hệ tình dục với nhiều người: có viêm nhiễm tiểu khung cấp tính hoặc tái phát. Không nên đặt DCTC cho các phụ nữ có kinh nguyệt nhiều và đau, thiếu máu nặng, dính cổ tử cung, mới bị nhiễm khuẩn sau đẻ hay sảy có tiền sử chửa ngoài dạ con.
DCTC có hiệu quả tránh thai cao, nhất là với loại DCTC có chất đồng. Có loại DCTC có thể tránh thai đến 10 năm, DCTC dạng Multiload có tác dụng tránh thai 5 năm.
Hormon tránh thai, viên tránh thai:
Viên tránh thai loại uống có hai loại chính: Loại có chứa 2 loại hormon (gọi là viên kết hợp) và loại chỉ chứa một loại hormon. Các hormon tổng lợp có trong viên thuốc tránh thai có tác dụng xóa bỏ hiện tượng rụng trứng khiến chất nhầy tử cung đặc lại và tinh trùng không thể lọt vào buồng tử cung và làm niêm mạc tử cung không phát triển đủ cho trứng làm tổ ở buồng tử cung. Loại viên tránh thai chỉ chứa một hormon rất thích hợp cho các bà mẹ cho con bú.
Nước ta hiện nay đã cho phép cả những người không phải là cán bộ y tế cung cấp thuốc tránh thai bằng cách dùng “bảng kiểm tra” để chọn lọc những người có thể sử dụng thuốc tránh thai.
Viên tránh thai có tác dụng tránh thai rất cao, nhưng nếu dùng không đúng cách thì hiệu quả sẽ thấp đi nhiều. Ngoài tác dụng tránh thai, viên tránh thai, viên uống tránh thai còn làm cho kinh nguyệt đều hơn, giảm nguy cơ ung thư buồng trứng và ung thư niêm mạc từ cung, ít mắc chứng u xơ tuyến vú, thấp khớp, giảm thống kinh băng kinh và thiếu máu.
Viên tránh thai không thích hợp cho những người mắc bệnh ung thư và ung thư sinh dục, các bệnh về tim mạch, phụ nữ trên 35 tuổi và nghiện thuốc lá và bệnh gan, đái tháo đường, cao huyết áp. Vì vậy, cho dù việc phân phối thuốc uống tránh thai đã dễ dàng hơn thì người sử dụng thuốc vẫn cần sự theo dõi thường xuyên của cán bộ y tế. Viên tránh thai thường được uống vào ngày thứ 1 đến thứ 5 của chu kỳ kinh, có thể uống ngay sau sẩy hay phá thai.
Thuốc tiêm tránh thai:
Hiện có hai loại thuốc tiêm tránh thai: loại thuốc chỉ có progestin như DMPA- và loại có cả progestin và estrogen. Tác dụng tránh thai 1 – 3 tháng chứa một loại hormon. Cơ chế tránh thai là xóa bỏ rụng trứng và làm niêm dịch cổ tử cung đặc hơn không để cho tinh trùng đi qua. Thuốc tiêm tránh thai có hiệu quả tránh thai cao.
Nhược điểm là có thể gây mất kinh hẳn hay rong huyết, và cũng là lý do khiến người ta phải ngừng sử dụng. Sau khi ngừng tiêm, có thai trở lại chậm hơn so với viên uống tránh thai.
Thường tiêm vào ngày thứ 5 của chu kỳ tinh. Có thể tiêm ngay sau sảy thai hay nạo thao. Phụ nữ mới đẻ nếu cho con bú có thể tiêm mũi đầu sau đẻ 6 tuần, nếu không cho con bú thì có thể tiêm ngay sau đẻ 4 tuần.
Thuốc cấy dưới da (Noriplant):
Loại thông thường có 6 nang, mỗi nang dài chừng 3,5 cm, chứa 36 mg Lexonoigestrel (Progestin). Để cấy vào dưới da, cánh tay trái. Hormon được tiết ra dần dần và có tác dụng tránh thai như đối với loại thuốc tiêm. Có tác dụng tránh thai 5 năm. Gần đây người ta đã sản xuất loại thuốc cấy chỉ có 1 hoặc 2 nang.
Thuốc chỉ cấy cho người không có thai và có tác dụng ngay sau 24 giờ.
Triệt sản nam:
Triệt sản nam hay thắt cắt ống dẫn tinh là biện pháp tránh thai vĩnh viễn. Sau cắt ống dẫn tinh, người đàn ông vẫn xuất tinh khi giao hợp, nhưng trong tinh dịch không có tinh trùng, do đó không thể có thai được.
Hiện nay thủ thuật này làm theo kỹ thuật mới gọi là “Triệt sản nam không dùng dao mổ”. Nhờ tính đơn giản, nên nhiều người chấp nhận hơn.
Triệt sản nam là biện pháp tránh thai hiệu quả hầu như tuyệt đối, không có tác dụng phụ và không làm thay đổi hoạt động tình dục.
Điều cần nhớ là ngay sau khi cắt ống dẫn tinh, tinh dịch vẫn còn tinh trùng trong 20 lần xuất tinh nữa, dùng biện pháp tránh thai khác trong 12 tuần thì trong tinh dịch mới hết hẳn tinh trùng và khi đó mới có tác dụng tránh thai.
Triệt sản nữ:
Triệt sản nữ hay còn gọi là thắt/cắt ống dẫn trứng. Đây là biện pháp tránh thai vĩnh viễn thích hợp với những người đã có đủ số con mong muốn và không muốn có con nữa. Thủ thuật phổ biến là mổ bụng qua đường rạch nhỏ. Cũng có thể kết hợp làm thủ thuật khi mổ lấy thai. Triệt sản nữ có tác dụng tránh thai gần như tuyệt đối.
Triệt sản nữ không làm thay đổi kinh nguyệt, không thay đổi nội tiết và tình dục.
Trong những năm đầu thập kỷ 90, số người chấp nhận sử dụng triệt sản rất nhiều song vì kỹ thuật của người cung cấp chưa cao, tỷ lệ thất bại nhiều làm cho số người chấp nhận đã giảm.
7. Các biện pháp tránh thai tự nhiên: bao gồm biện pháp tính ngày an toàn trong vòng kinh, xuất tinh ngoài âm đạo, đo thân nhiệt, xem chất nhầy cổ tử cung.
Nói chung những biện pháp tránh thai tự nhiên là những biện pháp tránh thai hiệu quả thấp hơn các biện pháp hiện đại.
Tính vòng kinh:
Phương pháp này dựa trên cơ sở tính toán những ngày có thể thụ thai (trứng rụng) trong chu kỳ kinh nguyệt để tránh giao hợp vào những ngày đó, và chỉ giao hợp vào những ngày không có khả năng thụ thai.
Cần huấn luyện cho người phụ nữ và cặp vợ chồng biết cách tính toán cụ thể dựa vào vòng kinh của từng người (dài, ngắn khác nhau). Có ưu điểm là không tốn kém gì cho xã hội và cá nhân.
Cùng xếp vào phương pháp còn có biện pháp theo dõi thân nhiệt (cặp nhiệt độ) hàng ngày để xác định thời kỳ an toàn (sau khi đã dụng trứng) để giao hợp.
8. Các biện pháp tránh thai ưa dùng theo tuổi
Cần chú ý là không có biện pháp tránh thai nào tốt cho tất cả mọi người, cũng không có biện pháp tránh thai nào tốt cho cả đời một người. Với mỗi người, mỗi cặp vợ chồng cần phải tìm hiểu cái lợi và bất lợi của từng biện pháp để chọn biện pháp thích hợp cho mỗi giai đoạn của đời sống sinh sản và khi đã chọn được đúng (có sử dụng tư vấn của người chuyên môn) thì hãy sử dụng đúng phương pháp đã chọn. Chọn đúng và sử dụng đúng là then chốt của chất lượng KHHGĐ nghĩa là then chốt của thành công.
Trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường lúc phóng noãn dụng trứng thì nhiệt độ tăng lên khoảng 0,3 đến 0,50C và kéo dài trong 5-7 ngày.
Phương pháp theo dõi chất lượng nhầy cổ tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt cũng nhằm tìm ra những ngày có thể thụ thai (trứng rụng), chất nhầy cổ tử cung loãng lỏng nhất lúc phóng noãn. Độ dãn (kéo sợi) của một giọt chất nhầy có thể kéo sợi dài 8-12cm.
Xuất tinh ngoài âm đạo
Phương pháp này đòi hỏi người đàn ông có ý chí, nhận biết được lúc sắp xuất tinh để chủ động xuất tinh ra ngoài. Tuy nhiên chỉ cần một giọt nhỏ tinh dịch thoát ra lúc mới khởi sự cũng có thể làm thụ thai. Do đó hiệu quả tránh thai không cao, phần khác do người áp dụng có lúc không làm chủ được tình thế.
Các biện pháp tránh thai tự nhiên (tính vòng kinh, xuất tinh ra ngoài âm đạo) được Thiên chúa giáo chấp nhận. Nên đối với một số vùng đặc biệt nếu chú trọng huấn luyện thì các biện pháp trên vẫn mang lại hiệu quả cao (Nước Nhật chỉ dùng các biện pháp tự nhiên và bao cao su thôi, không dùng biện pháp nào khác, vừa an toàn, vừa ít tốn kém, miễn là cần biết sử dụng đúng.
Các biện pháp tránh thai ưa dùng theo tuổi
| 10 tuổi - 15 | 20 - 25 | 30 - 35 | 40 – 45, 50 |
| - Chưa sinh đẻ - Bao cao su - Thuốc uống -Thuốc TT khẩn cấp | - Muốn trì hoãn có thai đẻ thưa - Bao cao su, mũ cắt, màng ngăn, thuốc diệt tinh trùng - Thuốc uống - Thuốc TT khẩn cấp - Các biện pháp tự nhiên - Mũ cổ tử cung - DCTC - Thuốc tiêm, cấy | Muốn đẻ thưa - DCTC - Bao cao su - Màng ngăn, mũ cổ tử cung, thuốc diệt tinh trùng - Thuốc uống Thuốc tiêm, cấy - Các biện pháp tự nhiên - Muốn thôi đẻ vĩnh viễn - Triệt sản nam hoặc nữ | Đẻ thưa: - DCTC - Thuốc tiêm, cấy - Thuốc uống - Bao cao su - Các biện pháp tự nhiên |
