MOSKVA – THỦ ĐÔ LIÊN BANG NGA
Thành phố Moskva, thủ đô Liên bang Nga ngày nay ra đời gắn liền với tên tuổi Quốc công Iuri Dolgoruki.
Iuri Dolgoruki, con trai Quốc công Vladimir Monomakh là Quốc công đầu tiên trị vì công quốc Suzdal. Dưới thời trị vì của mình, Iuri Dolgoruki đánh Đông dẹp Bắc, lấn chiếm được nhiều vùng đất đai nên được mệnh danh là Quốc công Cánh Tay Dài (Dolgoruki). Ông đã chiếm được nhiều vùng đất đai trên sông Volga, chinh phục được của cả Nhà nước phong kiến Bungarie vùng trung lưu Sông Volga (vào thế kỷ X - XIV).
Từ thế kỷ XII, trên bờ sông Moskva có Làng Kutskovo. Stepan Ivanovits Kutska, một địa chủ quý tộc giàu có sống ở vùng này có lâu đài riêng nhưng không chịu quy phục Dolgoruki. Stepan bị xử tử nhưng con cái Stepan lại được Dolgoruki ra ân cho chuyển về sống ở Suzdal, cô con gái Stepan là Ulita được Dolgoruki cho lấy con trai mình.
Theo chiếu chỉ của Dolgoruki từ năm 1147, Làng Kutskovo đổi tên là Moskva. Năm đó, địa danh Moskva lần đầu tiên được ghi lại trong sử biên niên. Cũng năm ấy, Quốc công Iuri Dolgoruki mời Quốc công Sviatoslav bạn liên minh của mình đến thăm chính thức Moskva; trong lời mời, Dolgoruki nhấn mạnh một cách hãnh diện: ''Anh bạn, đến Moskva chơi với tôi nhé!''. Người chép sử biên niên kể lại rằng, Sviatoslav cùng con trai đã đem theo một đoàn tùy tùng khá đông đến Moskva. Dolgoruki mở tiệc khoản đãi các vị khách quý và biếu tặng họ nhiều tặng vật quý giá.
Năm 1147 được coi là năm thành lập Moskva, nhưng mãi hơn 800 năm sau, năm 1954, tượng đài Iuri Dolgoruki, người sáng lập thành phố Moskva mới được dựng. Đó là tượng đài người kỵ sỹ đang cưỡi con tuấn mã lồng lên với vẻ oai phong của người hiệp sĩ Nga; toàn bộ tượng đài được đặt trên bệ đá cao xây bằng đá hoa cương.
Moskva là Thủ đô Liên bang Nga ngày nay, một trung tâm chính trị, công nghiệp, khoa học và văn hóa lớn nhất của nước Nga; đồng thời là một trong những trung tâm quan trọng bậc nhất trên thế giới. Moskva được coi là thành phố đông dân (hơn tám triệu người). Khí hậu nơi đây ôn hòa, trung bình tháng Giêng là -110C và tháng Bảy là 190C.
Về mặt địa lý, Moskva nằm ở trung tâm phần châu Âu của nước Nga lưu vực giữa sông Oka và sông Volga và ở trên bờ sông Moskva.
Thủ đô Moskva thuộc tỉnh Moskya, địa phận của Moskva được phân định theo ranh giới đường quốc lộ chạy vòng. Moskva có diện tích là 878,7km2.
Từ thế kỷ XIX, Moskva là Trung tâm của đại Công quốc Moskva, từ nửa sau thế kỷ XV là thủ đô của Nhà nước Nga thống nhất. Năm 1712, Piotr Đại đế rời đô đến Petersbourg, thành phố Moskva được coi là thủ đô thứ hai của Đế chế Nga. Trong những năm chiến tranh Ái quốc năm 1812, từ tháng Chín đến tháng Mười, Moskva nằm trong tay quân Napoléon Đệ I và bị tàn phá nặng nề. Trong chiến tranh thế giới thứ II, các quân đoàn của bọn phát xít Đức đã bị chặn đứng và tiêu diệt trên phòng tuyến của thành phố.
Về mặt công nghiệp, sau cải cách nông nô 1861, ở Moskva số lượng các xí nghiệp dệt, giầy da, thực phẩm, chế biến kim loại tăng nhanh. Trong những năm 80 thế kỷ XIX, ở Moskva đã xuất hiện những nhóm Mác xít đầu tiên. Đến đầu thế kỷ XX, Moskva trở thành một trong những trung tâm lớn nhất của tư bản độc quyền ở nước Nga. Cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Moskva vào tháng Chạp năm 1905 là đỉnh cao nhất trong sự phát triển của cách mạng Nga lần thứ nhất. Chính quyền Xô Viết được thành lập ở Moskva vào ngày 15 tháng 11 năm 1917, một tuần sau khi Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi ở Petrograd.
Từ 12 tháng Ba 1918, Moskva là thủ đô Cộng hòa Liên bang Nga; từ 30 tháng 12 năm 1922 đến tháng 8 năm 1991 là thủ đô Liên Xô, nay là thủ đô Liên bang Nga.
Trong khoảng 40 năm, từ những năm 1950 đến nay, Moskva đã xây dựng được nền công nghiệp đa ngành khá mạnh. Tỷ lệ ngành cơ khí và chế biến kim loại - vị trí chủ đạo trong sản xuất công nghiệp, tăng rất nhanh. Các ngành sản xuất ô tô, chế tạo máy công cụ, cơ khí điện, chế tạo công cụ và công cụ đo lường, sản xuất thiết bị hoá học, đồng hồ, ổ bi... đều phát triển mạnh. Công nghiệp luyện kim, hóa học, sản xuất vật liệu xây dựng; công nghiệp nhẹ như dệt, giầy da, thực phẩm bánh kẹo... có một vị trí quan trọng trong đời sống nước Nga và được phát triển mạnh mẽ ở thủ đô Moskva. Moskva là thủ đô có hệ thống giao thông thật hoàn hảo và là một trong những thành phố lớn nhất trên thế giới sớm xây dựng đường xe điện ngầm (từ 1935).
Moskva cũng là trung tâm giáo dục, văn hóa, khoa học và thể thao. Ở Moskva có Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô là cơ quan khoa học cao nhất ở Liên Xô trước đây, được thành lập năm 1724 dưới thời Piotr Đại đế; trước năm 1777, có tên gọi là Viện Hàn lâm khoa học Peterbourg. Từ tháng 5 năm 1777 là Viện Hàn lâm khoa học Nga và từ tháng 7 năm 1925 là Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô. Năm 1934, Viện Hàn lâm khoa học dời nơi làm việc về Moskva cho đến ngày nay. Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô là một tổ chức khoa học lớn có uy tín trên thế giới. Tính đến năm 1980, số Viện sĩ là 269, Viện sĩ thông tấn 536, Viện sĩ nước ngoài 77. Ngoài Viện Hàn lâm khoa học, Moskva còn có nhiều Viện nghiên cứu khoa học về các chuyên ngành khác nhau. Nơi đây có 75 trường Đại học, trong đó có 2 trường Đại học Tổng hợp. Một trong hai trường này là trường Đại học tổng hợp Moskva mang tên M.V.Lomonosov được thành lập từ năm 1755.
Ở Moskya có 26 nhà hát chuyên nghiệp, trong đó nhà hát Bolsoi lừng danh thế giới, cùng nhiều thư viện lớn như Thư viện quốc gia mang tên V.I Lê nin và hàng ngàn thư viện công cộng. Ở Moskva có tới 61 viện bảo tàng, trong đó có nhiều viện bảo tàng nghệ thuật như Viện Bảo tàng nghệ thuật Tretiakovskaia, Viện bảo tàng nghệ thuật mang tên A.S.pushkin. Moskva còn là trung tâm văn hóa thể thao của đất nước. Nơi đây có tháp truyền hình Ostankino cao hàng trăm mét. Thủ đô Moskva còn có hàng chục sân vận động lớn và bể bơi như sân vận động trung ương mang tên V.I Lênin, làng thể thao Olimpich, có đường đua xe đạp 13,5km có mái che chứa được 6000 chỗ ngồi. Nơi này còn có cả nơi thi bơi thuyền, trường bắn cung...
Moskva, còn có rất nhiều công viên, vườn hoa, đại lộ. Các công viên chính có Công viên Gorki, Sôkôlniki, Iđơmailôvô, vườn bách thảo trong khu triển lãm những thành tựu kinh tế của đất nước.
Ở Moskva các khu phố cổ được thiết kế theo vòng tròn xuyên tâm. Trung tâm nội đô các thành phố cổ Moskva là quần thể Điện Kremli, cạnh đó là Quảng trường Đỏ lịch sử, nơi đây từ những năm xa xưa thế kỷ XVII vào ngày 6 tháng 6 năm 1671, đã hành quyết người thủ lĩnh quân Stêpan Razin lãnh đạo cuộc chiến tranh nông dân (1670-1671) chống lại giặc Tarta ở vùng Krưm và giặc Thổ. Cũng tại Quảng trường Đỏ thường diễn ra các cuộc duyệt binh, mít tinh của nhân dân lao động vào các ngày lễ lớn của đất nước. Quảng trường Đỏ cũng là nơi đón giao thừa bước sang năm mới (theo lịch dương). Tại đây trước giờ giao thừa, người dân Moskva và người dân tứ xứ bốn phương, kể cả những địa phương xa và khách ngoại quốc thường tụ tập về đây có khi cả vợ chồng con cái hoặc những tốp bè bạn, họ đem cả rượu sâm banh và cốc để chờ đón giây phút thiêng liêng khi đồng hồ điện Kremli đổ hồi gióng giả, báo tin giờ phút giao thừa đã đến.
Trên Quảng trường Đỏ còn có Lăng Lênin và Mộ các chiến sĩ vô danh. Nơi đây hàng ngày thường có những bó hoa tươi của người dân từ bốn phương đem đến. Họ tỏ lòng thành kính, nhớ tới công ơn các liệt sĩ đã hy sinh vì nước. Và nơi đây theo phong tục người Nga, các cô dâu chú rể trong ngày cưới thường đến đặt những bó hoa tươi tắn trên mộ. Trên Quảng trường Đỏ còn có điện Kremli cổ kính - một công trình kiến trúc cổ xưa nhất của Moskva. Điện Kremli nằm trên đồi Borovitxki, tả ngạn sông Moskva. Nó là một quần thể kiến trúc đẹp của thế giới. Từ thế kỷ XII (1156), điện Kremli đã có thành lũy bao bọc, sang thế kỷ XIV (1367) đã xây dựng tường và tháp bằng đá trắng. Đến cuối thế kỷ XV (1485-1495), xây dựng bằng gạch. Trong điện Kremli có Gác chuông Ivan Đại đế nổi tiếng và Quảng trường Ivan Đại đế, nơi thời xưa thường tuyên đọc các chiếu chỉ của Nga hoàng. Điện Kremli là nơi làm việc của Chính phủ Liên Xô trước đây và Chính phủ Liên bang Nga ngày nay.
Trên Quảng trường Đỏ có khu Nhà thờ Vasili Blazhenưi cổ kính (còn gọi là Nhà thờ Pokrovski) được xây dựng trong những năm 1555 - 1560. Đây là một quần thể kiến trúc uy nghi gồm 8 nhà thờ biểu trưng cho 8 trận đánh quyết định giải phóng Kazan. Giữa 4 nhà thờ nhô cao là 4 Nhà thờ thấp hơn. Tám nhà thờ quây quần bên nhau hợp thành một quần thể thanh thoát, những chóp nhà thờ theo kiểu kiến trúc cổ xưa vươn lên cao giữa nền không gian khoáng đạt càng tạo thêm nét hùng vĩ, tôn nghiêm.
Moskva là thành phố có nhiều nhà thờ đẹp, các tu viện. Ở Moskva cũng có nhiều trang ấp thơ mộng, có những trang ấp hợp thành quần thể như trang ấp Kuzminski, Kuskovo, Ostankino…
Ở Moskva, tại trung tâm thành phố người ta rất chú ý xây dựng các tuyến đường giao thông: đường sắt, đường bộ, hàng không tỏa đi các nơi trong các nước khối SNG và thế giới. Moskva có đường sắt nối với Paris, Viên, Copenhagơ, Berlin, Budapest, Helsinki. Ngoài ra người ta có thể đi bằng ôtô. Moskva có 4 sân bay, trong đó có sân bay Quốc tế Shêrêmêtievô II và 9 nhà ga xe lửa cùng nhiều nhà ga điện ngầm. Từ giữa những năm 50, Moskva đã bắt đầu xây dựng các khu phố lớn theo các mẫu thiết kế, và đến những năm 60, 70 thì thành lập các tiểu khu mới ở trung tâm Moskva có nhiều khu nhà cao tầng xây dựng theo kiểu kiến trúc hình khối, mạnh mẽ như các tòa nhà chính của Trường Đại học Tổng hợp Lomonosov trên đồi Lênin; Cung Đại hội trong Điện Kremli, Cung thiếu nhi và học sinh, Toà nhà trụ sở Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV) trước đây, và nhiều công trình khác được xây dựng phục vụ cho Đại hội thể thao Olimpich thế giới lần thứ XII năm 1980 tại Moskva. Trong những thập kỷ qua, Moskva đã lớn lên nhiều theo năm tháng. Chỗ trước kia là những làng ngoại ô thì nay đã là khu cư xá mới như Têplyxtan, Iaxenêvo, Tơnôpatrêvô… tấp nập, sầm uất, đông vui.
Sông Moskva chạy vòng quanh thành phố là con sông đẹp và thơ mộng. Du khách đến thủ đô Moskva có thể đi ca nô, thuyền máy trên sông Moskva nhìn ngắm cảnh sắc thiên thiên. Trong tâm hồn du khách chắc không thể quên được bản tình ca Chiều Moskva tha thiết, da diết vang lên với âm hưởng kỳ diệu trong cảnh hoàng hôn của thành phố.
Năm 1965, Moskva được trao tặng danh hiệu Thành phố anh hùng, Huân chương Lênin và Huy chương Sao vàng.
Thành phố Moskva là thành phố công nghiệp lớn; nó cũng là trung tâm khoa học giáo dục, văn hóa của nước Nga - nơi có nhiều nhà khoa học, văn nghệ sĩ và các tướng lĩnh danh tiếng đã từng sống và làm việc.
Moskva trong con mắt người nước ngoài là một thành phố đẹp, đông dân, người dân Moskva lịch thiệp, hiếu khách. Thành phố Moskva rộng và sạch đẹp, bầu trời Moskva khoáng đạt thích hợp với những cuộc đi dã ngoại cắm trại ở khu rừng thưa nhiều cây xanh nằm xen kẽ ngay trong thành phố. Đó là những đặc điểm kỳ diệu của thủ đô Moskva, thật khó có thủ đô nào trên thế giới lại có những rừng thông, rừng bạch dương ngút ngàn trong thành phố. Và có lẽ, Moskva cũng là thủ đô duy nhất có diện tích cây xanh tính theo đầu người cao nhất thế giới. Không gian cây xanh chiếm 30% diện tích của Moskva.
Du khách nước ngoài và tất cả những ai yêu thích thiên nhiên đến Moskva hẳn đều hài lòng, bởi ở thành phố này cảnh vật và con người như hoà làm một. Bạn sẽ không ngạc nhiên khi thấy ở những bìa rừng trên những thảm cỏ tinh khiết vào mùa Hè người dân Moskva thường rủ nhau từng tốp, từng tốp đến nằm phơi nắng để hít thở khí trời và sự trong lành của cỏ cây hoa lá, để thư giãn tinh thần vào những ngày nghỉ cuối tuần.
