Những hội huynh đệ bí mật không có tính bộ lạc
Các hội nhóm huynh đệ bí mật Phi châu lan tràn khét tiếng nhất là các băng đảng bí mật biệt lập và hạn chế như Leopard (Báo), Crocodile (Cá Sấu), và Snake (Rắn), hoặc những băng đảng mang tên các loại dã thú, bò sát hay chim muông khác. Trong số các băng đảng này, người ta sợ nhất là bọn Leopard. Các danh xưng như Egbo, Ekkpe, và Ngbe chỉ là những tên biến thể có tính bộ lạc chỉ sự phân cấp trong băng đảng Leopard. Những chuyện hiến tế người và ăn thịt người của bọn Leopard đã gây ra sự kinh hoàng cho tất cả mọi người. Cũng như bọn Ku Klux Klan, bọn Leopard chuyên tấn công các nạn nhân của chúng trong đêm tối; những người bị chúng chọn vì đã kích động sự giận dữ của chúng, hoặc chỉ vì chúng cần có người để hiến tế trong những nghi lễ cầu xin phúc lợi của chúng. Các thành viên Leopard mang những tấm choàng bằng da báo. Chúng dùng những khuôn khắc bằng gỗ tạo ra trên mặt đất những dấu chân báo để gây ấn tượng rằng nạn nhân bị báo bắt đi. Chúng lóc thịt các nạn nhân bằng những cái dao hình móng vuốt báo.
Các hoạt động gây khiếp đảm của băng đảng Mau Mau thuộc cộng đồng những người dân bộ lạc Kikuyu ở Kenya vào những năm thập niên 1950 là một sự phát triển bất thường của các dạng hội kín. (Do chồng chất thù hận quá sâu đối với nhà cầm quyền Anh cai trị đất nước Kenya, khoảng đầu những năm 1950, các cộng đồng dân tộc người Phi châu ở Kenya nhất là nhân dân bộ lạc Kikuyu, nổi dậy chống lại người Anh. Cuộc nổi dậy đẫm máu này, thường được gọi là Cuộc nổi loạn Mau Mau, giết chết khoảng một trăm người châu Âu và khoảng một ngàn người châu Phi bị xem là thành phần phản bội, nhưng có đến mười một ngàn người nổi dậy bị quân Anh sát hại, và hơn tám chục ngàn người khác bị tù đày. Thủ lĩnh Jomo Kenyatta bị bắt cầm tù. Cuộc nổi dậy thất bại vê mặt quân sự, nhưng đã khuấy động lương tâm thế giới, từ đó đã dẫn đến việc người Anh phải trao trả lại độc lập cho Kenya vào năm 1963 - ND).
Chức năng của các hội đoàn bí mật
Chức năng của các hội đoàn bí mật ở châu Phi không chỉ hoàn toàn mang tính chất sát nhân. Những hành động đẫm máu chỉ là bằng chứng của những điều quan tâm hay lợi ích sâu xa của chúng. Các đoàn thể, ngoài các mặt về ma thuật và tôn giáo, và những lãnh vực thuần túy xã hội còn là những tổ chức tương trợ, và đảm nhận thêm những trách nhiệm quan trọng về mặt kiểm soát xã hội.
Các hội đoàn này tạo ra một đối trọng đối với quyền lực của vua chúa trong bộ lạc và hoạt động để kìm chế vương quyền. Một điều không thể nghi ngờ là thỉnh thoảng chúng giữ vai trò như là giải pháp của nhân dân, để giải quyết các vấn đề phát xuất từ yêu cầu làm dịu tính vô chính phủ với nền quân chủ, và nhà cầm quyền này buộc phải chấm dứt tính độc tài chuyên chế. Trong khuôn khổ pháp chế của bộ lạc, các băng đảng bí mật thường được nói đến như là lực lượng hỗ trợ nhà vua ban hành các sắc lệnh duy trì pháp luật của bộ lạc.
Như những đoàn thể bảo vệ tương trợ, các hội đoàn bí mật ở Tây Phi đặc biệt chú ý đến lợi ích của các thành viên hội đoàn chống lại lợi ích của thế giới nói chung. Chúng nhân danh các thành viên đòi những món nợ cá nhân từ những chủ nợ không hoàn thành trách nhiệm trả nợ, và trừng phạt những sự xúc phạm đến tình huynh đệ ở một vài khu vực của đất nước Sierra Leone, những hành động khủng bố quá mức đã gây nên những phản ứng đầy bạo lực trong công chúng, dẫn đến việc thủ lãnh bộ lạc phải đặt những băng đảng như Leopard ra ngoài vòng pháp luật.
Kinh nghiệm cho thấy rằng việc sử dụng các băng đảng bí mật như những công cụ của chính quyền và như phương cách kiểm soát xã hội là điều rất nguy hiểm. Với thiện chí chúng có thể hành động vì phúc lợi của xã hội, nhưng bởi các thành viên của chúng thường không chịu trách nhiệm trước công chúng về các hành động của mình, cho nên họ không thể tránh được sự cám dỗ của việc sử dụng sức mạnh hung hãn chỉ nhằm phục vụ những quyền lợi ích kỷ của mình. Những băng đảng bí mật biệt lập vốn dễ bị mua chuộc và gây nhũng nhiễu trong bất cứ xã hội nào, chẳng hạn bọn Egbo ở Liberia, bọn lamate ở các đảo Banks, hay băng đảng Ku Klux Klan ở Mỹ.
Những đoàn thể hội nhóm bí mật mang tính chất thuần túy thanh khí tương cầu, nghi thức lễ lạc, pháp thuật và tôn giáo nói chung thường không bị lên án nghiêm khắc như vậy. Bởi vậy, ở Dahomey, nơi quyền lực nhà vua đồng hóa với quyền lực mạnh mẽ của giáo quyền, tất cả băng bảng bí mật đều bị cấm tuyệt đối theo chỉ dụ của nhà vua. Vua không cho phép cả sự đối lập lẫn sự cạnh tranh. Tuy vậy, việc qui tụ nhau thành những nhóm hội tương trợ và nếu không hoạt động bí mật thì không bị cấm đoán. Hội đoàn Gbe của người Dahomey đã (và đang) được một nhóm thanh niên, không nhất thiết cùng một lứa tuổi, cùng nhau tổ chức. Họ họp lại với nhau, với chức năng căn bản là giúp cho mỗi thành viên hoàn thành tốt đẹp những việc thuộc lãnh vực cưới xin hoặc tang lễ, bằng cách kêu gọi sự đóng góp từ các thành viên khác. Việc đóng góp không bao giờ vượt qua một mức qui định nào đó.
Phụ nữ có thể tham dự vào những đoàn nhóm tương tự, hoặc họ có thể lập những nhóm hội riêng của giới mình. Về hiệu quả, những đoàn thể công khai và thế tục này có thể được so sánh với các liên hiệp tín dụng có tính hợp tác trong xã hội chúng ta.
Tại mỗi làng người da đỏ ở vùng Tây Nam đều có vài băng nhóm bí mật có chức năng tổ chức các buổi nhảy múa kachina, có mang mặt nạ hóa trang các vị thần thánh và thực hiện những nghi lễ phức tạp cầu an cầu phước cho tất cả mọi người. Phần lớn nghi thức tế lễ được giữ bí mật trong phạm vi các thành viên, nhưng các cuộc nhảy múa này cũng có thể được tổ chức cho tất cả công chúng tham gia. Do vậy, vị tù trưởng (lãnh tụ thiêng liêng) của làng muốn băng nhóm Flint (Đá lửa) thay cho toàn thể trong làng biểu diễn cuộc nhảy múa nuốt gậy. Các vũ công thọc những cây gậy vào cuống họng mình, bắt chước những người chọc lỗ gieo hạt trên mặt đất, và cuộc nhảy múa cầu mong cho một vụ gieo trồng mùa xuân tốt lành.
Chức năng của những nhóm hội như thế trong các làng người da đỏ là hoàn toàn có tính cách tôn giáo, pháp thuật, và nghi lễ. Chỉ khi nào các lãnh tụ cao cấp của những băng nhóm bí mật cùng họp lại thành lập một hội đồng giáo sĩ, thì họ thực sự nắm luôn quyền lực thống trị trong xã hội.
Các đoàn thể có tính nghi lễ bí mật cũng giữ một vai trò quan trọng trong cuộc sống của nhiều cộng đồng thổ dân da đỏ ở vùng Duyên hải Tây Bắc.
