SỐ PHẬN CÁC DI SẢN KHOA HỌC CỦA ARISTOTLE
Theo bằng chứng của Diogenes ở Laerte thì trước tác của Aristotle gồm khoảng 350 khảo luận, 14 đầu sách thư từ trao đổi với các vua Philip II và Alexandre Đại Đế, với Antipater, với triết gia Democritus,v.v… Trong các công trình này Aristotle đã đề cập nhiều lĩnh vực vô cùng phong phú, từ tự nhiên học đến văn hoá, từ chính trị đến y khoa, khí tượng học đến thơ ca,... Chỉ khoảng 1/4 trong số đó còn lại đến nay, các công trình thời kỳ đầu thời ông còn ở Academia của Platon đều đã thất lạc.
Aristotle từng là một diễn giả hùng hồn và sắc bén. Các đối thủ đều sợ tranh luận với ông. Tài hùng biện của Aristotle phần nào được phản ánh trong tác phẩm. Ciceron, nhà hùng biện xuất chúng, đã ca ngợi ngôn từ của Aristotle như ''dòng sông chảy toàn vàng ròng''.
Khảo luận của Aristotle “Về vật lý học” in tại Lion (Pháp) năm 1557. Trên lề có ghi các dòng chữ nhận xét bằng tiếng La tinh và Hi Lạp cổ
Khó có một bác học nào khác mà sức sáng tạo đã có ảnh hưởng lớn đến thế lên nền khoa học và văn hoá thế giới. Nhiều ý niệm của Aristotle, dù đã bị các nhà phê bình, đủ vẻ bóp méo và bị những ''nhà triết học Tiêu dao'' thủa ban đầu và giới tu hành châu Âu sau này biến thành các giáo điều chết cứng, vẫn có ảnh hưởng quyết định tới sự phát triển tri thức tự nhiên ở châu Âu và thế giới A rập, suốt gần hai ngàn năm. Học thuyết của ông từng phải chịu biết bao chỉ trích gay gắt dù chẳng phải bao giờ cũng có căn cứ. Ví dụ như nhà triết học nổi tiếng người Anh Francis Bacon (1561 - 1626) từng kết tội:
Aristotle đã tiêu diệt các triết học khác bằng những cuộc bút chiến đầy ác cảm, chẳng khác gì các vua chúa Hồi giáo Ottoman đối xử với anh em mình'' và ''trong vật lý học của Aristotle không có gì ngoài những lời lẽ kêu gào biện chúng'' - mà đó chưa phải là những lời lẽ thô bạo nhất nói về Aristotle.
Một điều đáng nói là câu chuyện tương tự ở mức độ này khác, đã từng lặp lại với hầu hết các bác học lớn kể cả Newton và Einstein! Nhưng có lẽ chẳng mấy ai bị chửi mắng thậm tệ cũng như được bênh vực điên cuồng như người con vĩ đại ấy của xứ Stagira, đến mức, những điều ấy trở thành bằng chứng cho ảnh hưởng lớn lao của nhà triết học cổ đại Hi Lạp này đối với toàn bộ tư tưởng khoa học thế giới. Không còn nghi ngờ gì rằng nếu không có Aristotle thì diện mạo khoa học ngày nay nói chung và vật lý học nói riêng, hẳn đã khác. ''Thế sẽ là tốt hon hay xấu hơn?''. Câu hỏi ấy có lẽ chẳng bao giờ có được lời giải đáp!
