CACBOHIĐRAT ĐƯỢC HẤP THU NHƯ THẾ NÀO?
Cacbohiđrat trong thức ăn chủ yếu là tinh bột. Sự tiêu hóa tinh bột được bắt đầu từ tác động của α – amilaza trong nước bọt, nhưng chủ yếu là được tiến hành ở đoạn trên ruột non. Trong đoạn khoang ruột này, α – amilaza sẽ thủy phân α - l,4 - glucozit (glucoside) thành đextrin và mantoza. Trong tế bào biểu bì niêm mạc ruột cũng có loại enzim tương tự như vậy rồi lại tiến hành thủy phân tiếp liên kết 1,6 - glucozit và liên kết 1,4 - glucozit trong phân tử α - đextrin để cuốỉ cùng thuỷ phân đextrin và mantoza... thành glucoza. Ngoài ra, các enzim sucraza (sucrase), lactaza cũng thủy phân đường sacroza và đường lactoza thành đường fructoza, galactoza và thành glucoza. Ở vùng ruột non về cơ bản là do niêm mạc ruột hoàn thành việc hấp thu chủ động đối với các monosacarit, trong đó, một loại chất truyền tải ở trong viền mép dạng bàn chải của tế bào biểu bì niêm mạc ruột sẽ chọn lọc glucoza và galactoza để chuyển đến tế bào, đưa vào trong máu.
Trong số các loại đường monosacarit, hexoza được hấp thu tương đối nhanh còn pentoza thì được hấp thu tương đối chậm. Ở loại đầu thì được hấp thu nhanh nhất là glucoza và galactoza, tiếp đến là fructoza và manitol (manitol) được hấp thu tương đối chậm. Nếu cho tốc độ hấp thu glucoza là 100 thì galactoza là 110, fructoza là 43, manitol và pentoza là 9, xyloza (xylose) và arabinoza (arabinose) lại càng thấp hơn.
Vì vậy, dùng monosacarit để bổ sung năng lượng sẽ có hiệu quả nhanh hơn tinh bột.
Cacbohiđrat quá nhiều vượt quá nhu cầu của cơ thể sẽ chuyển hóa thành lipit, đồng thời tổn trữ lại trong các mô mỡ. Ngoài ra, ở tình trạng bình thường ngoài một phần đường được chuyển hóa thành glicogen ra, còn có một bộ phận axit béo sẽ là nguồn năng lượng cung cấp cho cơ thể.
Cacbohiđrat sau khi được hấp thu trong cơ thể sẽ có 3 hướng đi: vào trong máu sẽ được tận dụng trực tiếp, tạm thời được tồn trữ lại dưới dạng glicogen (chủ yếu ở gan và cơ bắp); chuyển hóa thành lipit.
Tỉ lệ của 3 hướng đi này có sự khác nhau tùy theo tình trạng của cơ thể. Trong tình trạng bình thường ngoài việc làm nguồn năng lượng để sử dụng ra, hầu hết sẽ chuyển hóa thành lipit. 1/5 chuyển hóa cơ bản ở cơ thể người được dùng cho tổ chức não, nguồn năng lượng được dùng vào đó chỉ có được từ đường. Đường là nguồn năng lượng chủ yếu mà các tổ chức thần kinh dựa vào đó để duy trì hoạt động bình thường. Não rất nhạy cảm với phản ứng giảm glucoza - huyết. Chẳng hạn như nếu tiêm insulin quá liều sẽ gây ra hôn mê giảm glucoza - huyết.
Fructoza do sacroza thủy phân thành qua dịch tiêu hóa trong cơ thể rất dễ được hấp thu, tốc độ hấp thu chậm hơn so với glucoza, nhưng xét về mặt sử dụng trong cơ thể lại nhanh hơn gluzoza. Fructokinaza (fructokinase) trong gan sẽ làm cho fructoza được phân giải thành fructose 1 - photphoric acid sau đó lại được phân giải thành triose phosphate dyhydroxyl acetone và glyceric aldehyde, đều là nguồn năng lượng của các mô.
Do quá trình phân giải fructoza không đòi hỏi phải có insulin tham dự, cho nên fructoza có thể được các bệnh nhân đái tháo đường sử dụng với lượng ít và hạn chế. Nếu cung cấp fructoza cho người bệnh bằng phương pháp truyền qua tĩnh mạch sẽ dễ dẫn đến tích đông lactat, gây ngộ độc axit, cho nên không thể sử dụng được về mặt lâm sàng. Ngoài ra, những người bị thiếu fructokinaza sẽ không thể chịu được fructoza.
