CHẤT XƠ TRONG THỨC ĂN CÓ NHỮNG TÁC DỤNG GÌ?
Phần có thể ăn được trong các loại thức ăn ngoài các thành phần dinh dưỡng như cacbohiđrat, lipit, protein, vitamin và muối vô cơ,... còn có thành phần chất xơ với một lượng nhất định, chủ yếu gồm có xeluloza (cellulose) hemixeluloza (hemicellulose), lignin (lignin) và pectin,... được gọi chung là chất xơ thức ăn. Nó cũng là một loại cacbohiđrat nhưng không thể được hấp thu tận dụng. Theo các nghiên cứu bữa ăn thiếu chất xơ thức ăn chính là nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp gây ra rất nhiều bệnh (ung thư ruột kết, các bệnh về túi thừa, chứng cholesterol - huyết cao, bệnh tim do thiếu máu, bệnh đái tháo đường, táo bón và trĩ,...). Chức năng chủ yếu của chất xơ thức ăn như sau:
1. Phòng ngừa ung thư ruột kết. Các thức ăn cao lipit như thịt các loại (đặc biệt là thịt bò) sẽ làm cho vi khuẩn kị khí trong ruột sinh sôi nảy nở nhiều, khiến cho các steroit (steroid) trung tính hoặc tính axit, đặc biệt axit choleic, cholesterol cùng các chất chuyển hóa của chúng thoái biến. Các chất chuyển hóa axit choleic,... trong phân tăng lên có khả năng là chất gây ung thư. Chất xơ thức ăn sẽ khống chế sự hoạt động của vi khuẩn kị khí, thúc đẩy các vi khuẩn ưa khí sinh trưởng, làm cho lượng sinh thành axit choleic trong đại tràng giảm xuống. Chất xơ thức ăn còn dựa vào tác dụng làm đầy của nó để làm loãng các chất có độc trong ruột, khiến cho phân mềm ra, rút ngắn được thời gian đi qua đường ruột, từ đó ngăn chặn được sự tiếp xúc trong thời gian dài giữa chất gây ung thư với niêm mạc ruột dễ nhiễm, giảm thiểu được khả năng chuyển thành ung thư.
2. Cải thiện được triệu chứng của bệnh túi thừa. Bệnh túi thừa thường gặp ở ruột kết xichma, triệu chứng tương đối nặng, người bệnh tuổi già tương đối nhiều. Biểu hiện chủ yếu là đau bụng dưới trái, phát bệnh nhiều lần. Những người ăn ít chất xơ thì thời gian các chất chứa trong ruột đi qua đường ruột sẽ kéo dài, áp lực trong ruột tăng cao, rất dễ mắc bệnh túi thừa. Bổ sung chất xơ thức ăn sẽ làm giảm được áp lực trong ruột, từ đó cải thiện được triệu chứng của bệnh túi thừa.
3. Phòng ngừa sự hình thành sỏi mật, gỉam được lượng mỡ trong máu. Phần lớn sỏi mật là do cholesterol trong dịch mật bão hòa quá mức gây nên. Khi axit mật và cholesterol mất cân bằng, thì sẽ chiết xuất ra các kết tinh cholesterol nhỏ và hình thành sỏi mật. Chất xơ thức ăn sẽ làm giảm được nồng độ cholesterol trong mật và trong huyết thanh, từ đó làm cho độ bão hòa của cholesterol trong mật giảm xuống, tỉ lệ mắc bệnh sỏi mật cũng theo đó mà giảm. Chất xơ thức ăn còn làm giảm được lượng mỡ trong máu, nhưng chỉ có tác dụng giảm mỡ của một vài loại chất xơ thức ăn có thể hòa tan nào đó như pectin là tương đối rõ, còn các loại chất xơ thức ăn không hòa tan được như: trấu cám lúa mạch, bã đường mía, xenluloza tổng hợp,... thì không có được tác dụng này.
4. Gây ảnh hưởng đến mức đường huyết, gỉam bớt tác dụng dựa dẫm vào insulin của bệnh nhân đái tháo đường. Những người thường xuyên ăn nhiều thức ăn có xơ, mức đường huyết lúc bụng đói hoặc đường cong biểu thị lượng chịu được uống glucoza đều thấp hơn so với người ăn ít. Người mắc bệnh đái tháo đường nếu uống pectin..., thì sẽ quan sát thấy biên độ đường huyết tăng lên sau bữa ăn có phần giảm xuống. Khi áp dụng cách ăn có chứa nhiều chất xơ và cacbohiđrat như lương thực các loại, đậu các loại và rau xanh,... thì lượng đường - niệu và lượng đòi hỏi insulin ở bệnh nhân đái tháo đường đều sẽ giảm xuống.
5. Ngăn ngừa sự thừa năng lượng và béo phì. Bữa ăn có nhiều chất xơ sẽ làm tăng dung tích chứa thức ăn trong ruột mà có được cảm giác no bụng, từ đó có thể giảm bớt được lượng thức ăn và năng lượng nạp vào, giúp ích cho việc khống chế cân nặng, ngăn ngừa được béo phì.
