HIPPOCRATE VÀ PHONG TRÀO PHỤC HƯNG
Y HỌC HIPPOCRATE (460 TR.CN)
Hippocrate là một đại danh y thời Cổ, sinh ở Đảo Corse vùng Biển Egée, Hy Lạp vào năm 460 Tr. CN. Ở phương Tây, ông được suy tôn là tổ sư của y học. Truyền thuyết cho rằng Hippocrate là con một người làm thuốc, được cha truyền cho những kiến thức về y rồi tiếp tục học ở Athènes và tiếp đó đi du học nhiều nơi: đến Thrace, Thessalie, Macédoine. . . Sau được phụ trách Đền thờ Esculape ở Đảo Corse; Hippocrate đã sống và hành nghề nhiều năm trên Đảo Corse và nổi tiếng từ đấy. Trường phái y học do ông sáng lập được gọi là ''Trường phái Cos''. Tục truyền rằng, Hippocrate thường ngồi dưới cây phong lớn để giảng bài lâm sàng cho các môn đồ. Ngay từ thời ấy, Hippocrate đã đưa lại nhiều quan điểm mới và tiến bộ; ông đã tách rời tôn giáo với y học, xây dựng y học trên cơ sở vật chất, dựa vào quan sát lâm sàng cụ thể tỷ mỷ và căn cứ vào các dấu hiệu triệu chứng của bệnh để chữa trị. Ông luôn nhấn mạnh rằng bệnh tật là một hiện tượng tự nhiên của cơ thể, không phải do ma lực huyền bí gì gây nên như các thầy phù thủy, lang băm huyên truyền. Hippocrate đã mở ra một kỷ nguyên mới cho y học, kỷ nguyên các thầy thuốc lâm sàng, quan sát theo dõi bệnh tật như một hiện tượng thiên nhiên.
Hippocrate đã nêu lên một số nguyên tắc chữa bệnh cơ bản: chủ yếu là nâng cao sức đề kháng tự nhiên của cơ thể, tránh tất cả những gì cản trở khả năng tự điều chỉnh, tự chữa đem lại sức khỏe tự nhiên của cơ thể. Ông hết sức chú ý đến các biện pháp để làm cho toàn trạng cơ thể mạnh khỏe lên, hơn là chỉ chăm chú dùng nhiều vỉ thuốc đơn thuốc; ví như chú ý cách sinh hoạt ăn uống, ngủ - thức, tắm ngâm mình ở các suối khoáng... chỉ dùng phép tẩy, lợi tiểu - khi nào thật cần thiết. Lúc bệnh nhân ở thời kỳ hồi phục sắp khỏi, ông khuyên nên thay đổi không khí môi trường và tính toán số lượng chất lượng thức ăn đồ uổng thật cần thiết, đúng mức, bởi thế người ta gọi đó là một nền y học tự nhiên.
Hệ thống y học nổi tiếng của ông dựa trên sự thay đổi các khí chất với quan niệm cơ thể con người gồm có 4 thể dịch cơ bản quyết định sức khỏe và bệnh tật là mật vàng, mật đen, máu và đờm (niêm dịch) và bởi sự nung nấu nhờ nhiệt tự nhiên mà làm biến đổi khí chất loại này sang loại khác…
Hippocrate nêu cao nguyên tắc là ''không chỉ điều trị cái bệnh mà phải điều trị người bệnh”.
Trường phái Cos của Hippocrate đã khá thành công trong điều trị một số lĩnh vực ngoại khoa như điều trị gãy xương, sai khớp...
Hippocrate đã chỉ trích Trường phái Cnide, xuất hiện trước đó, thiên về chủ nghĩa duy lý - rằng Trường phái Cnide đã quá phân cắt nhỏ các bệnh... coi thường kinh nghiệm và quan sát.
Hạn chế của y học Hippocrate là chưa nắm được hệ tuần hoàn máu, tưởng các động mạch chứa đầy khí, coi não là một tuyến... và chưa biết chức năng của các dây thần kinh mà họ nhầm là các gân.
Nói đến Hippocrate là phải nói đến đạo đức y học, đến lời thề Hippocrate nổi danh mà các thầy thuốc trước đây tuyên đọc khi ra trường. Đại ý lời thề đó như sau:
''Tôi xin thề trước Apollon - Thần chữa bệnh, trước Esculape - Thần y học, trước Thần Hygie và Panaceé và trước sự chứng giám của tất cả các nam, nữ Thiên thần là tôi sẽ đem hết súc lực và khả năng để làm trọn lời thề và lời cam kết sau đây.
1- Tôi sẽ coi thầy học của tôi ngang hàng với cha, mẹ, sẽ chia xẻ với các vị đó của cải của tôi, coi con thầy như em ruột mình, hết sức truyền nghề cho họ không giấu nghề, không lấy tiền công như cho con tôi và các môn đệ...
2 - Tôi sẽ chỉ dẫn mọi chế độ có lợi cho người bệnh... sẽ tránh mọi điều xấu và bất công...
3- Sẽ không trao thuốc độc cho bất cứ ai, dù họ yêu cầu cũng không gợi ý cho họ. Sẽ không trao cho bất cứ phụ nữ nào những thuốc gây sảy thai.
4- Sẽ suốt đời hành nghề trong vô tư và thân thiết…
5- Sẽ không làm phẫu thuật có thể gây biến chứng vô sinh, mà để những công việc đó cho người chuyên khoa.
6 - Dù vào bất kỳ nhà nào, tôi cũng chỉ vì lợi ích người bệnh, tránh mọi hành vi xấu xa, cố ý, và đồi bại, nhất là tránh cám dỗ phụ nữ, thiếu niên tự do hay nô lệ.
7- Dù có nhìn hoặc nghe thấy gì trong và cả ngoài lúc hành nghề, tôi sẽ giữ im lặng trước những điều không cần để lộ ra, coi sự giữ kín đó như một nghĩa vụ...
Hippocrate có đạo đức, nhân cách cao quý, ông từ chối những quà tặng lớn lao và không muốn cầu đến kẻ thù của Tổ quốc ông. Có một câu ngạn ngữ nổi tiếng: ''Hippocrate nói phải" còn Galien thì nói: ''không" để nói lên sự đối lập giữa 2 trường phái của 2 nhà danh y. Đó là câu châm biếm nói chung về chủ đề đối lập nhau của các ý kiến trong y học.
Bác sĩ Phạm Bá Cư, nghiên cứu về lịch sử y bọc đã cho rằng, Y học Hippocrate là nền y học cổ truyền có tính tổng hợp và đi vào biện chứng của tự nhiên như Đông y. Y học Hippocrate là tiền thân của y học hiện đại (Tây y) bị chi phối bởi chủ nghĩa duy vật tự phát của các nhà biện chứng Cổ Hy Lạp. Nó phát triển với tính chất là một nền y học tổng hợp mà bản chất là nhất nguyên; cũng như Đông y, nó quan niệm? Con người như một Vũ trụ nhỏ nằm trong Vũ trụ lớn, một thể thống nhất giữa tinh thần và thể chất, có một sức chống bệnh tự nhiên và có khả năng thích ứng với hoàn cảnh bên ngoài.
Y học Hippocrate còn có những quan điểm, với giá trị chân lý còn ảnh hưởng lớn lao đến ngày nay. Paul Carton, trong cuốn Những nguyên lý cơ bản của y học Hippocrate đã nhận định:
Y học hiện đại tưởng có thể chẩn đoán và điều trị tất cả với những phát minh về trị liệu mới nhất của mình; nó không hình dung rằng nhiều trường hợp người xưa chữa khỏi có lẽ chậm hơn, nhưng bền vững hơn với những phương tiện đơn giản, tự nhiên hơn. Và ông đi đến kết luận: “chữa bệnh theo phương pháp thiên nhiên, bằng cách sửa chữa những sai lầm trong sinh hoạt vật chất, về đời sống tinh thần là biện pháp tốt nhất, căn bản nhất để tạo nên một miễn dịch tự nhiên trong chữa bệnh và phòng bệnh...''
Hiện nay, trong y học thế giới có một xu hướng lớn từ một số nước chịu ảnh hưởng của nền văn minh La tinh như Pháp, Italia, Châu Mỹ La tinh,... có phong trào Phục hưng y học Hippocrate (Mouvement Néo - Hippocratique) đang phát triển. Tại Hội nghị Quốc tế lần thứ 8 về Nội khoa ở Buenos Aires (1964), Giáo sư Mariano de Castex đã nhận định:
"Những năm gần đây, trước sự xâm lấn của kỹ thuật học - khoa học vào Nội khoa... đã làm mất nhân tính của người bệnh và mất tư cách của người thầy thuốc. Trước tình hình đó, truyền thống lâm sàng cổ điển - đại diện là Y học Hippocrate đã đứng lên bênh vực đặc quyền của quan sát lâm sàng sáng ngời bởi uy tín của 25 thế kỷ vô cùng phong phú! Nhà ngoại khoa nổi tiếng Leriches cũng đã viết:
"Say sưa với phân tích và mới lạ, y học (hiện đại) khao khát được một phút tổng hợp; để được hồi sức nó muốn trở về với Hippocrate!”.
Như thế là y học ngày nay muốn trở về với quan niệm toàn diện, tổng hợp về cái bệnh và người bệnh, đó là xu hướng của học thuyết y học "Tân Hippocrate'' (Néo Hippocratisme).
