KHỞI NGHĨA MAHDI Ở SUDAN
Sudan bị Ai Cập chinh phục vào khoảng những năm 20 của thế kỷ XIX. Sau những năm 70 thế kỷ XIX, Ai Cập bị nước Anh khống chế, Sudan cũng dần dần trở thành thuộc địa của Anh. Năm 1877, tướng Golden người đã từng tham dự vào cuộc trấn áp phong trào Thái Bình Thiên Quốc ở Trung Quốc, được cử làm Toàn quyền ở Sudan. Nhân dân Sudan không chịu nổi ách áp bức tàn khốc của bọn thống trxị thực dân, đã nhiều lần vùng lên đấu tranh chống lại. Khởi nghĩa Mahdi là phong trào đấu tranh có quy mô lớn nhất.
Người lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Mahdi là Muhammad Ahmad (1844 - 1885). Ông xuất thân trong một gia đinh nhà giáo nghèo túng, tự nhận là hậu duệ của đấng tiên tri Muhammad đạo Islam. Từ năm 1870, ông bắt đầu tuyên truyền giáo lý đạo Islam, kêu gọi quần chúng đứng lên chống lại xã hội bất công và tự xưng là Mahdi, Chúa cứu thế của đạo Islam.
Hành động của ông bị các nhà đương cục Chính phủ chú ý. Năm 1881, ông bị thẩm vấn nhưng ông không nao núng. Tháng 8 năm đó, Chính phủ cho một đội quân 200 người kéo đến nơi ông cư trú ở đảo Aba để bắt ông, nhưng lại bị Muhammad và các tín đồ của ông tay không tấc sắt đánh cho đại bại, màn giáo đầu của cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ đó. Muhammad tự xưng là Mahdi, cho nên cuộc khởi nghĩa này được gọi là khởi nghĩa Mahdi.
Sau cuộc chiến tranh ở đảo Aba, Mahdi nhanh chóng di chuyển đến vùng núi rừng thuộc tỉnh Kordofan, xây dựng căn cứ địa ở đây, tiếp tục cuộc đấu tranh. Tháng 2 năm 1884, Mahdi đưa quân đến Khartum. Khartum là nơi đặt dinh Toàn quyền của Anh ở Sudan. Khartum bị bao vây làm cho cả nước Anh chấn động. Anh bèn cử Golden đã làm Toàn quyền ở Sudan trước đây, quay trở lại Khartum để cứu vãn tình thế. Thang 10, Mahdi thân dẫn đại quân vây đánh Khartum và rạng sáng ngày 26 thánh 1 năm 1885 đã chiếm được thành phố, Golden bị chết trong đám loạn quân. Đánh chiếm được Khartum, việc giải phóng toàn bộ Sudan chỉ còn là chuyện hàng ngày hàng giờ. Đúng lúc đó (tháng 6 năm 1885) Muhammad mắc bệnh, qua đời. Theo di chúc tri thủ của ông là Abdullah trở thành người kế thừa sự nghiệp, đổi tên gọi là Califa. Tháng 9 cùng năm, nước Mahdi chính thức tuyên bố thành lập, đặt thủ đô ở Omdurman.
Nước Mahdi thành lập chưa được bao lâu thì lại nảy sinh xung đột với nước láng giềng Abyssinia (tức Ethiopia). Chiến tranh kéo dài 4 năm (1885 - 1889). Cuộc chiến tranh người châu Phi đánh người châu Phi này đã làm cho cả hai nước Mahdi và Abyssinia đều bị thương vong, đồng thời do sự thống trị chuyên quyền của Califa đã dẫn đến sự xung đột trong nội bộ tập đoàn thống trị Abdul1ah còn bị dân chúng Mahdi chống đối. Những điều đó đã làm suy yếu thế nước của Sudan. Năm 1896, bọn thống trị Anh cử Tổng tư lệnh quân Ai Cập Kitchener, dẫn 2,5 vạn đại quân là tấn công Sudan, chiến tranh kéo dài trong ba năm. Tháng 11 năm 1899, Abdullah hy sinh trong chiến đấu, cuộc khởi nghĩa cuối cùng thất bại, Sudan hoàn toàn trở thành thuộc địa của đế quốc Anh.
